دلگشانامه، نام حماسه‌ای منظوم متعلّق به دورۀ گورکانی در خونخواهی مختار پس از شهادت امام حسین(ع) است. این اثر چنان که در خود ابیات اشاره شده است سرودۀ فردی به نام آزاد است، اما عدم وجود تصریح منابع در ذکر هویت سراینده و برخی ابهامات باعث شده که این منظومه به محمّدعلی آزادکشمیری، میرزاارجمند آزاد کشمیری، آزاد بلگرامی و یا محمّدصادق آزادکشمیری نسبت داده شود. در این جستار، بر خلاف منابع دیگر، برای اثبات هویت سراینده از خود متن اشعار و به ویژه تطبیق منظومه با دیگر منظومه حماسی دینی سرودة آزاد کشمیری، حمله حیدری استفاده کنیم که تنها تکملة رسمی حمله باذل مشهدی بوده، به خواست خاندان باذل سروده شده است. اقرار شاعر به سرودن دلگشانامه در این منظومه و تناسب‌های سبکی دو منظومه، دلایل این جستار برای اثبات هویت سراینده بوده است. همچنین این جستار درباره اظهار انتساب شاعر به طهران در یکی از ابیات منظومه، با ذکر مستنداتی این فرضیه را طرح کرده که این شاعر شاخص حماسه‌سرای سبک هندی، اصالت خود را نه به طهران ری که به طهران اصفهان (تیران) نسبت داده، یا دودمانش اصفهانی بوده، یا به علت آرزوی بازگشت به پایتخت ایران و مرکز تحولات ادبی عصر این ادعا را کرده است.

کلمات کلیدی