یکی از مهم‌ترین عوامل بیماریزا در کشت خیار گلخانه ای نماتد ریشه‌گرهی (Meloidogyne) می‌باشد. ‌این نماتدها بدلیل دامنه میزبانی وسیع، سازگاری بالا با شرایط آب و هوایی مختلف و سرعت تکثیر بالا، بسیار حائز اهمیت هستند. استفاده از ترکیبات شیمیایی در کنترل نماتدها را شاید بتوان روشی رایج برای جبران خسارت آن‌ها عنوان کرد، اما امروزه با توجه به افزایش سطح آگاهی عموم مردم در مورد خطرات زیست محیطی نماتدکش‌ها و اثرات سو آن‌ها، تقاضا برای استفاده از محصولات با منشأ زیستی افزایش پیدا کرده است. در این میان، باکتری‌های جنس باسیلوس، بزرگترین گروه را در بین عوامل مهار زیستی شامل می‌شوند، بطوریکه میتوان گفت که تقریباً نیمی از فرمولاسیون‌های تجاری عوامل مهار زیستی در بازار را ترکیبات مبتنی بر جدایه‌های باسیلوس تشکیل می دهند. در اجرای این پژوهش تأثیر شش جدایه کلکسیونی تهیه شده از آزمایشگاه بیماری شناسی گروه گیاهپزشکی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد از جنس باسیلوس شامل Ba1, Ba2, Ba12, Ba15, JR16 و Tolr-MA با تاکید بر ترکیبات فرار و غیر فرار بازدارنده تولیدی آن‌ها علیه نماتد ریشه‌گرهی متعلق به گونه Meloidogyne javanica در شرایط آزمایشگاه بررسی شده است. برای ارزیابی متابولیت‌های غیر فرار، لارو های سن دوم نماتد به مدت 48 ساعت در معرض محلول رونشین باکتری در دو غلظت 100% و 10% قرار گرفتند. برای آماده سازی محلول رونشین، سوسپانسیون باکتری ابتدا با دور بالا سانتریفیوژ شده و سپس از فیلتر عبور داده شده تا تمام سلول های باکتری جداشود. در بررسی مربوط به متابولیت‌های فرار نیز از تشتک‌های پتری سه قسمتی استفاده شد. بدین منظور لارو سن دوم نماتد M. javanica، رونشین باکتری و کربن فعال به عنوان جاذب مواد فرار و تایید کننده اثر نماتد‌کشی ترکیبات بکار رفتند. در تمامی آزمون‌های آزمایشگاهی، اثر ترکیبات بر مرگ و میر تعداد 100لارو سن دوم نماتد ریشه گرهی، پس از طی مدت زمان مشخص، در تیمارهای باکتریایی نسبت به شاهد مقایسه گردید (P < 0.05). نتایج نشان داد، جدایه Tolr-MA بترتیب در غلظت های 100% و 10 % با 5/87 و 5/65 درصد و جدایه Ba2 با 5/80 و 73 درصد بالاترین درصد مرگ و میر لارو سن دوم را در سنجش متابولیت‌های غیر فرار نشان دادند. در سنجش بررسی تاثیر متابولیت‌های فرار مشابه ارزیابی قبلی دو جدایه Tolr-MA با 99/89 درصد و Ba2 با35/85 درصد بهترین عملکرد را ثبت نمودند.

کلمات کلیدی