آفات و بیماری های متعددی از زمان کاشت بذر و تولید نشا تا زمان برداشت میوه باعث کاهش عملکرد محصول خیار گلخانه ای می شوند. فوزاریوم یکی از قارچ های مهم بیماریزای گیاهی است، که خسارات جدی در گیاهان خانواده کدوئیان در ایران ایجاد میکند. چندین گونه از جنس فوزاریوم به عنوان عوامل بیماری زا در خانواده کدوئیان شناسایی شده اند، که یکی از مهم ترین آنها Fusarium solani f.sp. cucurbitae می باشد و با بیماریهای پژمردگی، پوسیدگی طوقه ، ریشه و ساقه همراه است. معمولا علائم اولیه بصورت پژمردگی برگها در مزرعه ظاهر میشود و بدنبال آن پوسیدگی طوقه و در نهایت مرگ گیاه است. ارقام تجاری مقاوم به این بیماری نیز تاکنون شناسایی نشده است و با توجه به خاکزاد و بذر زاد بودن عامل بیماری، برای کنترل آن از روش های مختلف زراعی، فیزیکی و شیمیایی در گلخانه ها و مزارع خیار استفاده می شود، اما هیچ روش کنترل کاملا موثری برای این بیماری وجود ندارد. در این میان استفاده از ترکیبات زیستی مانند گونه های مختلف جنس باسیلوس راه حل مناسبی برای کنترل بیماری های منتقله از خاک در کنار سایر روش ها می باشد. در پژوهش پیش رو، اثر متابولیت های فرار و غیر فرار چهارده جدایه بومی از جنس باسیلوس علیه قارچ Fusarium solani f.sp. cucurbitae ارزیابی شد. بررسی متابولیت های فرار به دو روش ساندویچ پتری و نیز استفاده از پتری دیش های دوقسمتی در دوبازه زمانی سه و پنج روزه انجام گرفت. بررسی متابولیت های غیر فرار با بررسی احتمالی تولید آنتی بیوتیک در محیط کشت PDA در حضور قارچ بیمارگر در شرایط آزمایشگاهی انجام پذیرفت. همچنین، تاثیر جدایه های انتخابی روی شکل شناسی میسلیوم های قارچ بیمارگر مورد بررسی قرار گرفت. در تمامی آزمون های آزمایشگاهی، پس از طی مدت زمان مشخص، رشد پرگنه قارچ بیمارگر در تیمارهای باکتریایی نسبت به شاهد مقایسه گردید (P < 0.05). بر اساس نتایج، تمامی جدایه های باسیلوس مورداستفاده نسبت به تیمار شاهد، رشد پرگنه قارچ بیمارگر را محدود کردند، اما جدایه Ba1-Bacillus mojavensis با 72/29% و 02/61% بترتیب در روز سوم و پنج در سنجش متابولیت های فرار و 73/ %83 در آزمون متابولیت های غیر فرار، بهترین عملکرد را نشان داد.. ترکیبات تولید شده توسط جدایه Ba1، باعث تحلیل دیواره و قطعه قطعه شدن میسیلیوم قارچ گردید. آزمایشات گلخانه ای در ارتباط با بررسی توانایی آنتاگونیستی جدایه B. mojavensis-Ba1 در تعامل با بیمارگر قارچی Fusarium solani f.sp. cucurbita در حال انجام است.

کلمات کلیدی