طرح ساماندهی فضاها و مراکز روستایی، به عنوان یکی از راهبردهای مناسب به منظور ایجاد بستری برای توسعۀ پایدار محیط و ساماندهی سلسله مراتبی خدمات و تأسیسات روستایی و توزیع بهینۀ جمعیت شناخته می شود. هدف از انجام این پژوهش، ارزیـابی میزان تحقّق پذیری طرح نام برده، در سطح سکونتگاههای روستایی شهرستان مشهد براساس خدمات پیشبینی شده است؛ ازاینرو، با توجه به اهمیّت این موضوع، تحقیق حاضر در سطح 42 روستای شهرستان که بهصورت تصادفی در سه سطح مراکز مجموعه، حوزه و آبادیهای اقماری انتخاب شدهاند، صورت گرفته است. این پژوهش ازنظر هدف، کاربردی و از حیث ماهیّت ، از نوع توصیفی - تحلیلی است و آمار و اطالعات آن ازطریق روشهای میدانی به دست آمده است. جامعۀ آماری این پژوهش، شامل 24636 خانوار ساکن در روستاهای مورد مطالعه است که با استفاده از فرمول کوکران، نمونه ای به حجم 375 پرسشنامه انتخاب شد. همچنین ضریب اطمینان آلفای کرونباخ مؤلفه های جمعیتّی ،0/78 اقتصادی 0/81و اجتماعی ،0/82 نشان دهندۀ مناسب بودن ابزار پژوهش بوده است. داده ها و اطالعات به دستآمده با روشهای آماری در قالب نرم افزارهای SPSS و GIS تجزیه و تحلیل شد. با استفاده از آزمون آماری تحلیل واریانس یکطرفه )ANOVA)، میزان تحقّق خدمات، براساس ضریب ویژگی در سطوح سهگانۀ روستاها تحلیل شد؛ تعدّد و پراکندگی میانگین برحسب سطوح سهگانه، نشاندهندۀ تفاوت زیادی از این لحاظ، میان مراکز مجموعه و حوزه با آبادیهای اقماری است؛ به عبارت دیگر، ازنظر ضریب ویژگی، اختالف زیادی میان مراکز مجموعه و مراکز حوزه وجود نداشته، ولی به مراتب بیشتر از آبادیهای اقماری است . ازلحاظ اثرات اقتصادی و جمعیتی طرح، تفاوت چندانی بین مراکز مجموعه و حوزه نیست ، اما مراکز حوزه ازنظر اجتماعی شرایطی بهتر از مراکز مجموعه دارند. واژگان کلیدی: تحلیل فضایی، ساماندهی فضاها، ضریب ویژگی خدمات، مراکز روستایی شهرستان مشهد

کلمات کلیدی