اهمیت بازتاب مساله قضا و قدر و مشیت الهی در مکاتب مختلف تاریخنگاری اسلامی تا بدانجاست که هیچ محققی در حوزه تاریخ نگاری، نمی تواند آن را نادیده بگیرد. ابوالفضل-بیهقی از مورخان بزرگی که می توان این مساله را در تاریخ نگاری وی دید. از اینرو نگارنده در صدد است که با تحلیل متن تاریخ بیهقی، به این پرسش پاسخ دهد که تفکر تقدیرگرا چه تاثیری در روش تاریخنگاری بیهقی و بیان مسائل و حوادث مختلف داشته است؟ به سخن دیگر هدف از این تحقیق تحلیل و تبیین انعکاس تقدیر و مشیت الهی در متن تاریخ بیهقی است. فهم این موضوع در نگاه کلان تر باعث فهم لایه های عمیق تاریخنگاری ایران-اسلامی می شود. نتایج این پژوهش نشان می دهد که بیهقی علی رغم روش انتقادی و خردورزانه اش در تعلیل و علت یابی حوادث، گاهی از تبیین باز می ماند و می توان مولفه تقدیرگرایانه را نیز در تاریخنگاری وی دید. در واقع، اعتقادات شریعتمدارانه و سازمان فکری مذهبی بیهقی سبب نوعی نگاه و دیدگاه تقدیرگرایانه وی به تاریخ گردیده است. چنانکه برخی جای ها به تحلیل نمی پردازد و علت حوادث را به اراده خداوند مربوط می داند. که استفاده از عبارات و جملاتی چون «واللّه اعلم بالصواب»، «قضا کار خود بکرد و هیچ درمان نیست»، «چه آن بود که قضا کرد ایزد دادار»، « با قضاى آمده بر نتوان آمد» و «مگر با تدبیر ما بندگان تقدیر آفریدگار برابر بود» حاکی از این نوع نگاه بیهقی در تاریخنگاری اش است.

کلمات کلیدی