یافتن ضبط‌های اصیل و صحیح در متون کهن از اهمیت بسیاری برخوردار است. مصححان گاهی برای رسیدن به این هدف، علاوه‌بر نسخه‌های اقدم و اصح متن از منابع جانبی استفاده می‌کنند. متون جانبی طیف وسیعی از آثار را در بر می‌گیرد که از آن جمله می‌توان به ترجمه‌ها، تلخیص‌ها، متن‌های هم‌دوره و متن‌هایی اشاره کرد که مؤلف از آنها بهره برده است. کنزالمعارف یکی از این متون جانبی است. این اثر که با نام‌های تاریخ/ تواریخ آل برمک نیز شناخته می‌شود، متنی فارسی دربارۀ برمکیان است که عبدالجلیل بن یحیی بن عبدالجلیل بن محمد بن عبدالباقی یزدی، آن را در یکی از شهرهای مرکزی ایران و در قرن هشتم نوشته و پس از پایان،به شاه شجاع مظفری تقدیم کرده است.از کنزالمعارف دو نسخه دستیاب شده است که با شماره‌های 1342 و 1351 در کتابخانۀ ملی فرانسه نگهداری می‌شود. همچنین، نسخه‌ای از این اثر در کتابخانۀ عارف حکمت مدینه محفوظ است که تاکنون دسترسی به آن ممکن نشده است.‘گذشته از اهمیت تاریخی کنزالمعارف در شناخت بیشتر و بهتر خاندان برمکیان، این اثر دربردارندۀ ضبط‌های درخور تأملی است که می‌تواند در تصحیح دیگر متون به کار آید؛ زیرا مؤلف آن، در نگارش بخش‌های مختلف کتاب از متون گوناگونی استفاده کرده و ابیات و عباراتی را از آنها عیناً یا با تغییراتی اندک نقل کرده است. در این جستار نمونه‌هایی از این موارد در دو دستۀ متون نظم و نثر نشان داده شده است. همچنین، نمونه‌های مذکور در سه دسته جای داده شده‌اند که عبارت‌اند از: قسمت نمونه‌هایی که ضبط کنزالمعارف صحیح و ضبط مصحح از آن، نادرست است؛ دوم نمونه‌هایی که ضبط کنزالمعارف در یک یا چند تصحیح از آن اثر آمده است، اما در تصحیح یا تصحیح‌های دیگر، ضبط/ضبط‌های نادرست دیده می‌شود و سوم نمونه‌هایی که اگرچه ضبط کنزالمعارف و تصحیح/تصحیح‌های منتشرشده از آن هر دو صحیح است، اما ضبط کنزالمعارف به دلایل بلاغی یا معناشناختی برتری دارد.

کلمات کلیدی