جایگاه فاطمه دختر پیامبر اسلام(ص) فقط در نظام عقیدتی شیعیان برجسته و منحصر به فرد نیست بلکه همواره در دیدگاه اهل سنت نیز، مقام شامخ و برجسته ای داشته اند. در دوره معاصر، برخی از اندیشمندان مسلمان متناسب با نیازهای عصری، زندگانی شخصیت های صدر اسلام را بازخوانی و بازتولید کردند. عباس محمود عقاد یکی از این افراد بود که زندگی بسیاری از این مشاهیر را نگاشت. از آنجا که عقاد، شخصیت چند وجهیِ ادبی، تاریخی، روزنامه نگاری و سیاسی داشت، مطالعه دیدگاه های او می تواند زاویه دیدهای گوناگون متفکران معاصر اهل سنت را نسبت به صدر اسلام و به ویژه وقایع چالش برانگیز روشن کند. از این رو، این مقاله درصدد است نحوه روایت عقاد از زندگانی حضرت زهرا(س) را مورد مطالعه و تحلیل قرار دهد. پرسش این تحقیق آن است که چرا عقاد در 1953م، زندگانی فاطمه دختر پیامبر(ص) را به رشته تحریر درآورد و نحوه روایت او از زندگانیِ این بانو به ویژه حیات سیاسی و اجتماعی ایشان چگونه بود؟ تجربه زیسته عقاد در محیط سیاسیِ مصر در نیمه نخست قرن 20م و حب خانوادگی او به اهل بیت(ع) سبب شد او با هدف ساخت الگوی آرمانی، شرح حال فاطمه(س) را بنگارد. عباس محمود با دنبال کردن عنصر زمینیِ تأثیر «نوابغ» و «توارث»، زندگانی حضرت زهرا(س) را روایت و تأثیر وی را در قرون بعدی تحلیل کرد. توصیف او از مخالفت دختر پیامبر(ص) با خلافت ابوبکر و ماجرای فدک همزمان، هم با تحسین ایشان و هم توجیه خلیفه همراه است. هرچند، عقاد نتوانست کاملا از پیش فرض ذهنیِ اهل سنت در خصوص عدالت صحابه رهایی یابد، اما کوشش وی برای یک تحلیل منصفانه، بستر ایجاد یک فضای بین الأذهانی برای تقریب دیدگاه های شیعی و سنی را مهیا کرده است.

کلمات کلیدی