یکی از حوزه‌های پژوهش در ادبیات تطبیقی، مطالعة فیلم‌های اقتباسی پرمخاطب است. اقتباس‌های هالیوودی از کتاب‌های مصور به­ دلیل کشش‌های داستانی، گفتمان قهرمان‌پرورانه و جلوه‌های ویژۀ چشم‌گیر توانسته‌اند مخاطبان بسیاری را به خود جلب کنند. در میان این گونه آثار، فیلم جوکر (2019، به کارگردانی تاد فیلیپس) نمونۀ منحصربه­ فردی است. با آنکه این فیلم همانند اقتباس‌های مشابه توانسته به فروش قابل ­توجهی دست پیدا کند؛ اما جنبه‌های پررنگ سیاسی، آن را از حوزۀ محصولات صرفاً سرگرم‌کننده خارج می‌کند. فیلم، دارای اشارات فراوانی به ساختارهای مدیریت و نهادهای سرکوبگر در نظام‌های سرمایه‌داری است. هدف این مقاله، تحلیل چگونگی حفظ تسلط و بقای نظام حاکم بر شهر خیالی گاتهام، نقش مهم رسانه، و بررسی هشدارهای کارگردان به نظام‌های سرمایه‌داری است. این پژوهش ابتدا ارتباط میان دید انتقادی در ادبیات تطبیقی و آرای لوئی آلتوسر را توضیح می ­دهد و به شرح شیوه‌های به‌ کارگیریِ نظام‌مند ایدئولوژی می‌پردازد؛ سپس با بررسی سکانس‌های شاخص فیلم، نشان می‌دهد که حفظ نظم موجود در جهان فیلم با همراهی دو دستگاه «سرکوبگر»/ (RSA) و «ایدئولوژیک»/ (ISA) دولت انجام می‌پذیرد. مقاله ضمن بررسی نظام مدیریت و سرکوب در شهر خیالیِ فیلم، تأکید دارد که انذارهای فیلم را می‌توان در دنیای کنونی و به‌ویژه‌ نظام سرمایه‌داری آمریکا جست­وجو کرد. مقاله نتیجه‌گیری می‌کند که تلفیق ادبیات تطبیقی و آرای آلتوسر، لایه‌های پنهان فیلم را آشکار می‌کند. جوکر در کنار به ­تصویر­کشیدن شکاف‌های طبقاتی موجود در جامعۀ آمریکا، تعریضی به دونالد ترامپ و تصویرِ او در کارزار انتخاباتی­اش به­ عنوان ناجی جامعۀ آمریکاست.

کلمات کلیدی