زیارت، گردشگری مذهبی و گردشگری فرهنگی در انواع خود، دارای وجوه مشترک و افتراق های گوناگون با یکدیگر است؛ حرکت و جابجائی فضایی و تغییر و تعالی روحی ، روانی ، کسب تجربه، دانش، آگاهی، عبرت، نزدیکی و قربت به معبود و باوری معنوی و... از جمله انگیزه ها و نخ تسبیح این مضامین می باشد که در فرهنگ های مختلف جهان در ابعاد معنوی، اجتماعی، اقتصادی ، سیاسی و زیست محیطی مورد توجه قرار می گیرد. از این رو زیارت و گردشگری مذهبی، دارای نوعی ظرفیت فرهنگی برای تأثیرگذاری بر وضعیت انگیزشی افراد در فضاهای مختلف جغرافیایی دارد. هدف این پژوهش، شناخت و بررسی ادبیات و مفاهیم زیارت، گردشگری مذهبی و فرهنگی و تلاقی آن ها در راستای توسعه زیارت و گردشگری مذهبی است. این مفاهیم هنوز از رایج ترین مضامین، زیارت، گردشگری مذهبی و فرهنگی، انگیزه های مقدس برای سفر و توسعه مقاصد زیارتی در جهان است، روش تحقیق به صورت توصیفی/ تحلیلی با منطق قیاسی می باشد و روش جمع آوری اطلاعات به صورت اسنادی و پیمایشی انجام شده است. ماحصل مطالعات انجام شده بر روی مسافران کلانشهر مقدس مشهد، مبین این واقعیت است که مشهد الرضا پس از کرونا، سالانه پذیرای بیش از 25 میلیون نفر اعم از گردشگران بین المللی و داخلی است. عمده‌ اهداف مسافران داخلی به ترتیب 65.1 درصد مذهبی، 18.2 درصد فقط زیارت و 14.2 درصد فرهنگی و سایر 2.5 درصد بوده، که این نسبت برای مسافران خارجی 47.3 درصد فقط زیارت، 39.4 درصد گردشگری مذهبی و 12.2 درصد فرهنگی و سایر 1.1 درصد بوده است. همچنین مذهب 97 درصد مسافران داخلی و 82 درصد از مسافران خارجی شیعه اثنی عشری، 2 درصد ازمسافران داخلی و 5 درصد از مسافران خارجی اهل تسنن، 2 درصد از مسافران خارجی مسیحی و 1 درصد مسافران خارجی و 12 درصد از مسافران خارجی نامشخص در سال 1402 بوده است.

کلمات کلیدی