روایات فضائل اهلبیت(ع) بعد از رحلت پیامبر اکرم (ع) دستخوش حوادث مختلفی گردیـد و مسئله جانشینی رسول االله(ع) تاثیر بسزایی در عـدم نقـل ایـن دسـته از روایـات را در میـان محدثان اهلسنت بر خلاف محدثان شیعه ایفا میکرد. اما با این حال با شروع قرن سوم هجری روایات فضائل اهل بیت (ع) خصوصا امام علی(ع) که قبل از این زمـان بـه صـورت جسـته و گریخته در برخی از منابع اهلسنت نقل میشد به صورت کتـاب مسـتقل بـه نگـارش درآمـد. پرسش بنیادین این پژوهش، آن است که مهمتـرین زمینـههـای نگـارش اولـین کتـب مناقـب اهلبیت(ع) توسط معتزله چه بوده است؟ در این مقاله با روش تحلیلی-توصیفی و پژوهش در منابع تاریخی و حدیثی، منشأ توجه محدثان معتزله به روایات فضائل اهل بیـت ( ع) و نگـارش کتاب مستقل در این موضوع مورد پژوهش قرار گرفت که بررسی زمینههای مختلف، بیانگر آن است: برداشته شدن قانون منع تدوین حدیث، ضعف و انحطاط بنی امیـه، روی کارآمـدن بنـی عباس با شعار (الرضا من آل محمد (ع))، پیگیری افضلیت امام علی (ع) توسـط مـامون بـرای جلب رضایت امام رضا (ع) و شیعیان، فضای سیاسی-اجتمـاعی بغـداد و ارتبـاط معتزلیـان بـا شیعیان خصوصا زیدیان، باقی بودن فضای مسموم بنی امیه و تعصبات عثمانیه، بیشترین تاثیر را در نگارش اولین کتب فضائل اهل بیت (ع) توسط ابوجعفر اسکافی معتزلی ایفا نموده است.

کلمات کلیدی