چکیده ارزیابی گوهرسنگ‌ها از استانداردها و روش‌های آنالیزی و تحلیلی خاص پیروی می کند که به عنوان مرجعی در گوهرشناسی برای این فرآیند عمل می‌کند. فرآیند ارزیابی سنگ های قیمتی در درجه اول بر اساس تجزیه و تحلیل ویژگی های کلیدی آنها است. جهت استاندارد سازی گوهرسنگ فیروزه معدن نیشابور، علاوه بر استفاده از سیستم درجه بندی استاندارد، فیروزه های با رنگ‌های متنوع آبی پررنگ آسمانی، آبی کمرنگ، سبز پررنگ، سبزکمرنگ و فیروزه سفید نیشابور، با روش‌های پیشرفته گوهرشناسی نیز مورد مورد بررسی قرار گرفتند. شناسایی نوع و گونه کانی ها، تعیین ساختار بلوری، تعیین فازها و اندازه ذرات بلوری، با کمک آنالیزهای XRD، امکان پذیر گردید. محاسبه میانگین اندازه ذرات فیروزه با کمک فرمول دبای شرر نشان داد که میانگین اندازه ذرات فیروزه های با کیفیت پایین (نامرغوب)، °A 201/2 ولی برای فیروزه های با کیفیت گوهری °A 137/9 مشخص گردید. از طیف سنجی رامان و تکنیک های XRD برای شناسایی گونه های گوهرسنگ فیروزه استفاده گردید. پیک های رامان شناسایی شده در محدوده های 200، 400 و 1000 می‌باشند. پیک cm1-1031 و cm1-1036 مربوط به ارتعاشات فسفات است، پیک‌های محدوده cm1-200 احتمالا مربوط به ارتعاشات آب یا هیدروکسیل در ساختار است. نمونه‌های فیروزه بررسی شده توسط SEM نشان داد که فیروزه نامرغوب علاوه بر عناصر تشکیل دهنده اصلی، حاوی عناصر Si و Ca نیز می‌باشد. مقایسه آنالیزهای RAMAN, XRF, XRD و SEM فیروزه معدن نیشابور با فیروزه های سایر مناطق دنیا نشان داد که فیروزه معدن نیشابور دارای الگوی XRD ویژه خود است که با الگو فیروزه های دیگر مناطق دنیا، تفاوت قابل توجهی نشان می دهد. این تفاوت ها در آنالیزهای RAMAN, XRF و SEM نیز به صورت بارزی، مشخص می باشند. این پژوهش نشان داد که فیروزه با کیفیت گوهری معدن نیشابور، باید به عنوان مرجع استاندارد فیروزه دنیا معرفی گردد.

کلمات کلیدی