شخصیت امام حسین (علیه‌السلام) و واقعه‌ی عاشورا اهمیت زیادی در تاریخ و فرهنگ مسلمانان به‌خصوص شیعیان دارد و اندیشمندان زیادی در حوزه‌های مختلف، به‌ویژه علوم انسانی، در این باره کار کرده‌اند. یکی از این حیطه‌ها، تحلیل ارتباط کلامی امام با روش‌های جدید زبان‌شناسی است که نظریه‌ی کنش گفتاری یکی از آنهاست. تحلیل کنش‌های گفتاری سخنان و نامه‌های امام حسین (علیه‌السلام) از مکه تا کربلا، زمانی که تهدید امویان شکل جدی‌تری به خود گرفته‌است، می‌تواند اندیشه‌های نهان قیام حسینی و موقعیت ایشان و مردم را در آن زمان، به ‌شکلی واقع‌گرایانه، بازنمایی نماید و زوایای پنهان آن را آشکار سازد. کنش گفتاری بر این پایه استوار است که سخن نه تنها بیان مطالب و توصیف آنهاست بلکه با تاثیری که بر مخاطب می‌گذارد اعمالی را در زندگی واقعی انجام می‌دهد. پژوهشگر در این تحقیق که با روش توصیفی- تحلیلی و رویکرد طبقه بندی کنش‌های گفتاری پنجگانه‌ی سرل انجام شده‌، بر آن است که ابتدا نظریه کنش گفتاری را معرفی کند و با اشاره به بافت کلی متن، نمایی فراگیر از آن زمانه و شخصیت خود امام (علیه‌السلام) ارائه کند؛ سپس با توجه به بافت موقعیتی خاص هر سخن، کنش‌های گفتاری حضرت را از مکه تا کربلا بررسی کند و بسامد آنها را بسنجد و معانی غیر مستقیم‌شان را دریابد. در آخر محقق به این نتیجه رسید که به دلیل تمرکز امام (علیه‌السلام) بر آگاهی‌بخشی، کنش اظهاری به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم بیشترین بسامد را دارد ولی کنش اظهاری مستقیم دارای معانی و کنش‌های غیرمستقیم دیگری از جمله ترغیبی، تعهدی و اعلامی است. بسامد کنش‌های عاطفی مستقیم و غیرمستقیم تفاوت چندانی ندارند ولی بسامد کنش‌های ترغیبی و تعهدی و اعلامی در حالت غیرمستقیم بیشتر به‌کار رفته‌است.

کلمات کلیدی