رودخانه­ ها یکی از مهم­ترین اکوسیستم­ های پویا هستند و آگاهی از تغییرات زمانی و مکانی کیفیت آب رودخانه­ ها از اهمیت بسیاری برخوردار است. در این پژوهش تغییرات زمانی و مکانی پارامترهای کیفیت آب در حوزۀ آبخیز آجی­ چای طی دورۀ آماری 1389-1360 با استفاده از سه روش تحلیل خوشه­ای (CA)، تحلیل تشخیص (DA) و تحلیل مؤلفه­ های اصلی (PCA) مطالعه شد. با انجام تحلیل خوشه ­ای، ایستگاه ­های آب سنجی منطقۀ مورد مطالعه در سه خوشۀ همگن جای گرفتند. ایستگاه­ های قرار گرفته در خوشۀ همگن یک، مربوط به سرشاخه­های بالادست رودخانۀ آجی­چای می­باشند که تغییرات کیفی آب سطحی در این خوشه نسبت به دو خوشۀ همگن دیگر کم بوده ­است. به عبارت دیگر، کیفیت آب سطحی در خوشۀ همگن یک بهتر از دو خوشۀ همگن دیگر بوده است. تحلیل تشخیص سه تابع معنی­دار استخراج کرد که توابع اول، دوم و سوم به ترتیب 50/73، 30/20 و 40/3 درصد واریانس کل مشاهده­ها را تبیین می­کردند. به عبارتی توابع یک، دو و سوم 20/97 درصد واریانس کل مشاهده­ها را توصیف می­کنند. هم چنین تحلیل تشخیص نشان داد که مهم­ترین پارامترهای تأثیر­گذار بر کیفیت آب منطقۀ مطالعاتی، پارامترهای HCO-3، SAR، Na+،SO42- وCa2+ راشاملمی­گردد. با توجه به پارامترهای استخراج شده در تحلیل تشخیص می­توان گروه ­های همگن را تفکیک کرد. نتایج تحلیل عاملی نشان داد که دو مؤلفۀ اول مهم­ترین عامل­های مؤثر بر کیفیت آب رودخانۀ آجی­چای می­باشد. این مؤلفه ­ها به ترتیب 75/78 و 71/14 درصد از واریانس جامعه را تبیین می­نمایند.

کلمات کلیدی