در مثنوی، به‌مثابه‌ی متنی پویا و منحصربه‌فرد از بسیاری جهات از جمله از نظر روایتگری در ادب فارسی، انواع شگرد پیچیدۀ مرزشکنی‌های روایی دیده می‌شود؛ به گونه‌ای که مرزهای سطوح روایی درهم می‌شکند و درهم تنیده می‌شود. مرزشکنی‌ به دو بخش عمده تقسیم می‌شود: نخست حرکت از سطوح فراداستانی به سطوح فروداستانی (مرزشکنی درونی) و دوم حرکت از سطوح فروداستانی به سطوح فراداستانی (مرزشکنی بیرونی). این جستار به بررسی و تحلیل چگونگی و چراییِ مرزشکنی‌ِ بیرونی در داستان‌های مثنوی می‌پردازد. بنابه نتایج به دست آمده نوع اصلی و حتی می‌توان گفت تنها نوعِ مرزشکنیِ بیرونی در مثنوی از نوع ورودِ شخصیت داستانی به سطح برون‌داستانی ‌است که این جابه‌جایی و حرکت به واسطه‌ی کاربرد فعل‌های زمان حال در داستانی گذشته‌نگر‌ است. کارکرد «توهم همزمانی میان زمان گفتن (زمان عمل روایتگری) و زمان آنچه گفته شده» (زمانِ داستان) مهمترین کارکرد و دلیل به کارگیری مرزشکنی بیرونی در مثنوی ‌است.

کلمات کلیدی