کانسارهای اره‌­گیجه و عمارت با سنگ میزبان آواری-کربناته به سن کرتاسه زیرین در جنوب اراک قرار دارد. این کانسارها در بخش شمالی سنندج - سیرجان و در جایگاه تکتونیکی ریفت درون ­قاره‌­ای تشکیل شده است. افق اصلی کانه‌­زایی چینه‌­کران سرب و روی در بخش بالایی آهک‌های ستبر لایه اوربیتولین­دار و در زیر شیل، مارن با میان لایه­‌های آهک نازک­ لایه دیده می­‌شود. کانی‌­زایی در اشکال لایه‌­ای، برشی، لامینه، رگه-رگچه و دانه ­پراکنده شامل کانی‌های اصلی اسفالریت، گالن، کالکوپیریت، پیریت و سولفوسالت با همراهی باطله‌­های کوارتز، دولومیت، کلسیت و سیدریت دیده می‌­شوند. سیلیسی و کربناتی ­شدن دگرسانی‌های اصلی محسوب می شوند. فراوانی غیر معمول کوارتزهای دانه ­ریز، دولومیت‌های بی­‌شکل و پیریت‌های فرامبوئیدال از شواهد مراحل آغازین دیاژنز هستند که مراحل کانه‌­سازی با ته‌­نشینی کوارتز دانه­ درشت، دولومیت خودشکل و سولفیدهای گرمابی تکمیل می­‌شود. کانه­‌زایی در محیط زیردریایی anoxic و کمی پس از رسوبگذاری بوقوع پیوسته است. نتایج ریزدماسنجی میانبارهای سیال دولومیت، کوارتز و اسفالریت بازه دمای همگن­ شدگی مشابهی (125 تا 207 درجه سانتی­گراد در اره‌­گیجه در برابر 131 تا 217 درجه سانتی­گراد در عمارت) را نشان می‌­دهد هرچند شوری محاسبه شده (59/7 تا 72/13 درصد معادل نمک طعام در اره‌­گیجه در برابر 59/7 تا 84/19 درصد معادل نمک طعام در عمارت) در کانسار عمارت بیشتر است. روابط بافتی، مجموعه‌­های کانیایی و داده‌­های سیالات درگیر نشان می‌­دهد کانی‌­سازی از شورابه‌­های حوضه در طی دیاژنز و در یک محیط احیایی سازگار با کانسارهای نوع ایرلندی تشکیل شده است.

کلمات کلیدی