در عصری که صفویه، پرچمدار حکومت شیعیان بودند، با گسترش منابع فقهی و تاریخی شیعۀ امامیه و رویکرد منفی برخی فقهای این عصر نسبت به استفاده از روایات عامیانه، رجوع به منابع تاریخی برای سرایش حماسه‌های دینی افزایش یافت و از این جهت، منظومه‌های دینی و مذهبی با رویکرد به منابع تاریخی، گسترش چشمگیر یافت. در دلگشانامه نیز گرایش حماسه به تاریخ بارز است. این اثر، منظومه‌ای حماسی - دینی درباره مختار و خون‌خواهی حسین‌بن‌علی (ع) است که به سبک و سیاق فردوسی و در مدت ۶ سال تا ۱۱۳۱ق/۱۷۱۹م در هند سروده شده است. از حیث نقد منابع، از آن‌جا که در هیچ جایی از اثر، به نام منبع خاصی اشاره‌ نشده است؛ پس از بررسی شباهت‌ها و تفاوت‌های موجود در روایات دلگشانامه و سه اثر شاخص و اولیه در مختارنامه‌سرایی، مقتل [منسوب به] ابومخنف، مختارنامۀ واعظ هروی و مختارنامۀ تصحیح چنگیزی، این نتیجه حاصل شد که «مقتل ابومخنف» منبع احتمالی آزاد کشمیری بوده است.

کلمات کلیدی