در استان یزد نسل های متعددی از مخروط افکنه‌ها در قسمت‌های غربی و شرقی مروست متعلق به حوضه‌های آبریز بوانات و مدوار تشکیل شده است. هدف از مطالعه حاضر بررسی نقش مورفومتری حوضه آبریز در تحول سطوح مخروط افکنه‌های فعال و غیرفعال می‌باشد. با استفاده از شاخص‌های ژئومورفولوژیک سطوح مختلف تفکیک شد. ویژگی‌های مورفومتری مخروط افکنه‌ها و حوضه‌های آبریز محاسبه شدند. همبستگی منفی بین مساحت حوضه آبریز و شیب مخروط افکنه‌های فعال بیانگر شکل گیری سطوح جدیدتر با شیب زیاد در حوضه‌های کوچک‌تر می‌باشد. همبستگی مثبت مساحت حوضه با شیب مخروط افکنه‌های غیر فعال بیانگر این است که با افزیش مساحت حوضه، شیب مخروط های قدیمی‌تر بیشتر می‌شود. همبستگی منفی شیب حوضه با مساحت و حجم مخروط-افکنه‌های غیر فعال نشان می‌دهد سطوح قدیمی‌تر، با گذشت زمان پایداری بیشتری یافته و شرایط تثبیت رسوب‌گذاری و افزایش رسوبات ریزدانه‌تر ناشی از هوادیدگی موجب کاهش رواناب و تراکم زهکشی شده است. همبستگی مثبت شیب حوضه با مساحت و حجم مخروط‌افکنه‌های فعال بیانگر افزایش انتقال رسوب در طی فرایندهای سیلابی، همراه با نرخ پائین نفوذپذیری در رسوبات واریزه‌ای و غیرهوادیده در سطوح جدیدتر زمینه رشد و گسترش سطوح فعال را فراهم می‌آورد. مطالعه‌ی تفکیک سطوح مخروط افکنه‌ها و ارتباط ویژگی‌های آنها با مورفومتری حوضه آبریز می‌تواند اولین اقدام موثر در مدیریت چشم‌اندازها و منابع طبیعی و شناسایی مناطق مستعد سیلاب باشد. همچنین در زمینه برنامه ریزی کاربری اراضی، مخروط‌افکنه‌ها به‌دلیل مواد رسوبی غنی و دسترسی به منابع آبهای زیرزمینی و بنابراین توسعه کاربری‌های کشاورزی، بشدت مستعد وقوع انواع مخاطرات مانند فرسایش، زمین لغزش، جریانات واریزه‌ای و سیلاب می‌باشند. بطوریکه شناسایی این لندفرم‌ها و عوامل موثر بر ناپایداری سطوح قدیمی و جدید می‌تواند زمینه ساز تصمیمات بهینه در زمینه بهره برداری از این چشم‌انداز ها بوده، ضمن اینکه مخروط‌افکنه‌‌های قدیمی آرشیوهای ارزشمندی برای بازسازی‌های محیطی گذشته مرتبط با تغییرات اقلیمی و زمین‌شناختی دوران‌ کواترنری می‌باشند.

کلمات کلیدی