در مقاله حاضر، تلاش شده است تا مروری به شیوه تحلیل محتوا با جستجوی کلید واژه‌های نخود، تنش خشکی، تنشهای زنده و غیره زنده، پروتئومیکس، ژنومیکس، تجزیه ترانسکریپتوم، توالییابی RNA ، هیبریداسیون و ریزآرایه در مقاله‌های مرتبط در پایگاههای اینترنتیGoogle scholar ، Web of science ، PubMed و Scopus انجام شو‌د. مکانیسم درک تنش در گیاه نخود، شامل، گیرنده‌های خاصی است که به سیگنالهای برون سلولی خاص )مانند اینوزیتول فسفات، قندها، گونه‌های فعال اکسیژن ) Reactive Oxygen Species ، یونهای کلسیم ) 2+Ca (، نوکلئوتیدهای حلقوی ) cAMP و cGMP ( و اکسید نیتریک ) Nitric oxide (( متصل می‌شوند و از طریق انتقال این سیگنال‌ها به سایر سلولها، نیز پاسخ به تنش فراگیرتر خواهد شد. فعا ل‌سازی آنزیم‌های آنتی‌اکسیدانی کلیدی توسط سالیسیلیک اسید ( Salicylic acid ( نقش مهمی در بهبود تنش اکسیداتیو ناشی از تنش در گیاهان نخود داشته است. به موازات آن، مدیریت اثرات تنش، به ویژه در ریشه ها با تجمع قندها و پرولین، نیز ثابت شده است که بخشی جدایی‌ناپذیر از توسعه تحمل به تنش توسط SA است. هشت ژن پروتئینهای شوک حرارتی ) Heat Shock Proteins (، تنظی مکننده زمان گلدهی ) efl1 ، FLD ، GI ، Myb ، SFH3 ، bZIP ، bHLH و SBP ( در نخود گزارش شده اند که نقش اساسی در تحمل تنش گرمایی دارند. QTL هایی در مناطق ژنومی LG4 و LG8 به ترتیب برای عملکرد در شرایط شوری و سرما، شناسایی شده‌اند که به ترتیب بین 6 / 22 تا 5/ 48 و 5/11 تا 4/48 درصد از تغییرات فنوتیپی را توجیه می‌نمایند. ادغام رویکردهای مختلف بهبود ژنتیکی، درک بهتر مکانیسم‌های مولکولی، بیوشیمیایی و فیزیولوژیکی درگیر در پاسخ به تنشهای غیرزیستی، تولید گیاه نخود متحمل به شرایط محیطی تنش‌زا را ممکن می‌سازد .

کلمات کلیدی