کمربند ایرانکوه- آهنگران یکی از مهم‌ترین زو‌ن‌های کانی­‌سازی سرب و روی ایران است که با روند شمال‌غربی- جنوب‌شرقی در مرکز زون ساختاری سنندج- سیرجان واقع‌شده است. سه منطقه ایرانکوه، آهنگران و حسین­‌آباد به‌عنوان مثال موردی در این مقاله بررسی شده­‌اند. بر پایه شواهد زمین‌شناسی، ساختاری، شکل و نوع کانی­‌سازی، شیمی محلول هیدروترمالی، آلتراسیون و پاراژنز مینرالی و مقایسه با انواع ذخایر سرب و روی، کلیه کانسارهای سرب و روی کمربند ایرانکوه- آهنگران از نوع MVT هستند. این کانسارها با گسل­‌های تراستی مرتبط بوده و در زون ساختاری جلوی کمانی مربوط به پوسته اقیانوسی فرورونده جوان و داغ تشکیل شده­‌اند. در چنین پوسته­‌هایی قبل از رسیدن به اعماق 40 کیلومتری، بیش از 90 درصد آب اقیانوسی آزاد و سیلیکات‌های غنی از منیزیوم شکسته می­‌شوند. فلزات بخشی از پوسته اقیانوسی و بخشی از پوسته قاره‌­ای تأمین شده است. از آنجایی‌که گسل­‌های تراستی سنگ­‌های ژوراسیک تا کرتاسه بالایی را قطع کرده­‌اند و با توجه به تعیین سن دقیق انجام‌شده در ایرانکوه، کانی‌سازی­‌های این کمربند در دامنه سنی بین 66 تا 56 میلیون سال پیش اغلب در پالئوسن شکل گرفته­‌اند. شیمی محلول کانه‌دار ذخایر MVT فقیر از Si و غنی از Mg و Fe است. چنین سیالی همراه با فلزات از طریق گسل‌های تراست بالا آمده­ است و در سنگ میزبان دولستون (ایرانکوه و آهنگران) یا شیل- سیلتستون (حسین­ آباد و بخشی از ایرانکوه و آهنگران) کانی‌­سازی انجام‌شده است. تفاوت‌های فاحشی در نوع پاراژنزها، آلتراسیون، شکل، ابعاد، میزان ذخیره و عیار در کانسارهای این کمربند دیده می­‌شود که توسط نوع سنگ میزبان کنترل‌شده است. با استناد به تمام شواهد سنگ‌شناسی، آلتراسیون، شکل و حالت کانی‌­سازی، وجود گسل­‌های تراست، پاراژنز مینرالی و موقعیت خاص زمین‌­شناسی و جغرافیایی ارائه‌شده، می‌توان برای اکتشاف ذخایر MVT پنهان در این کمربند اقدام کرد.

کلمات کلیدی