تفاوت در خصوصیات ساختاری و زیستی گیاهان نقش تعیین‌کننده­ای در ایجاد ارتباط بین­‌گونه­‌های مختلف در سیستم کشت مخلوط دارد. در همین راستا، به‌منظور ارزیابی توان رقابتی و سودمندی اقتصادی کشت مخلوط ذرت (Zea mays L.) و لوبیا (Phaseolus vulgaris L.) آزمایشی به­‌صورت کرت­‌های دوبار خرد‌شده برپایه طرح بلوک‌­های کامل تصادفی طی دو سال زراعی (1395-1397) با سه تکرار در مزرعه مرکز تحقیقات کشاورزی شهرستان شهرکرد اجرا شد. سیستم­‌های خاک­ورزی در دو سطح (کم­‌خاک­‌ورزی و بی‌خاک­‌ورزی) به‌­عنوان عامل اصلی، مدیریت بقایای گیاهی در سه سطح (30، 60 و 90 درصد وزن بقایای گندم Triticum aestivum L.)) به­‌عنوان عامل فرعی و الگوی کشت مخلوط در پنج سطح (کشت خالص ذرت (Zea mays L.)، کشت خالص لوبیا ((Phaseolus vulgaris L.، نسبت­‌های کشت مخلوط 2:2، 3:1 و 1:3 ذرت: لوبیا) به‌­عنوان عامل فرعی فرعی در نظر گرفته شدند. بیشترین عملکرد دانه در کشت خالص ذرت در شرایط بی­‌خاک­ورزی و کاربرد 60 درصد بقایای گیاهی (9317.1 کیلوگرم در هکتار) و کشت خالص لوبیا در شرایط کم­خاک­ورزی و کاربرد 60 درصد بقایای گیاهی (2933.91 کیلوگرم در هکتار) به‌دست آمد. مقادیر شاخص‌­های ضریب ازدحام نسبی، رقابت و درجه تهاجم برای ذرت بیشتر از لوبیا بود که این امر بیانگر توان رقابتی بالاتر ذرت بود. بیشترین نسبت برابری زمین (1.71)، ضریب ازدحام نسبی، شاخص سودمندی و مزیت مالی کشت مخلوط مربوط به الگوی کشت 2: 2 ذرت:لوبیا بود. با توجه به نتایج این آزمایش می‌­توان بیان کرد که رویکردهای کشاورزی کم­‌نهاده و افزایش تنوع با استفاده از گونه‌­ها و الگوهای مناسب که حداقل رقابت را ایجاد نمایند منجر به افزایش بهره­‌وری تولید و سودمندی سیستم کشت می­‌گردد.

کلمات کلیدی