بعد از بیداری فکری و علمی جوامع اسلامی در حدود دو قرن اخیر،عده ای از روشنفکران و اندیشمندان مسلمان و حتی رهبران دینی که با موج عظیم سیانتیسم و پیشرفت علوم در جهان غرب مواجه شده بودند، تلاشهای اصلاحی فراوانی را برای تطبیق و هماهنگ نمودن آموزه ها وفرهنگ اسلامی با تمدن نوین علمی غرب انجام دادند. به جهت سطح بهره مندی اصلاحگران و تجددخواهان از عقائد اصیل اسلامی و چگونگی تاثیرپذیری و انفعال آنها در مقابل افکار علمی جدید که از شدت و ضعف برخوردار بود، دو طیف متفاوت شکل گرفت.یک طیف تجددخواهان افراط گرا بودند که با خود باختگی و علم زدگی وغفلت از مبانی اومانیستی و لیبرالیستی جهان غرب بعد از رنسانس علمی،گرایش غالب و راهبرد تعارض و تمایز علم ودین به معنای رایج آن در حوزه غرب یهودی-مسیحی را برجسته نمودند، وطیف دیگر در برخورد با پدیده علم وتکنولوژی نوین تلاش کردند راه میانه بین علم ودین بیابند، که جوامع اسلامی هم از ثمرات علوم تجربی و پیشرفت های جهان مدرن بهره مند گردد، وهم ازتمدن و فرهنگ و اخلاق علم زده و اومانیستی تفکرفلسفی غرب در امان باشند، این دوگروه با ساده پردازیهای مصلحت اندیشانه وشتاب زدگی درپذیرش برخی مبانی علمی وسطحی نگری دراصول دینی ،گروهی بسوی انفعال و از خود بیگانگی و گروهی بسوی تساهل و تسامع دینی وچشم پوشی از برخی اصول اسلامی گام برداشتند .این مقاله در صدد بررسی انتقادی دیدگاه برخی از روشنفکران و اندیشمندان این دو طیف با روش تحلیلی -توصیفی و منابع در دسترس کتابخانه ای می باشد.

کلمات کلیدی