چکیده سابقه و هدف: برآورد سطح زیر کشت و عملکرد محصول در سطح جهانی، یکی از حیاتی‌ترین مسائلی است که سیاست گذاران و تصمیم گیرندگان برای ارزیابی بهره‌وری سالانه محصول و عرضه غذا به آن نیاز دارند. امروزه سنجش از دور (RS) ماهواره‌ای و سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS) می‌تواند تخمین و پایش مستمر این پارامترهای تولید محصول را در مناطق جغرافیایی بزرگ امکان‌پذیر کند و از این طریق سلامت مزارع را نیز مورد بررسی قرار دهد. هدف از این مطالعه تخمین میزان زیست‌‌توده گیاهی گندم با استفاده از روش سنجش از دور و کارایی شاخص‌های گیاهی در برآورد میزان زیست‌توده گیاهی در روش غیرتخریبی نمونه‌برداری می-باشد. مواد و روش‌ها: به منظور برآورد زیست‌توده مزارع گندم با استفاده از شاخص‌های گیاهی دورسنجی، تعداد 59 مزرعه گندم در سال زراعی 1398-1399 با پراکنش تصادفی و یکنواخت در سطح اراضی کشاورزی شهرستان بندرترکمن انتخاب شدند. نمونه‌های گیاهی در تاریخ 25 فروردین‌ماه 1399 مصادف با اوج مرحله رشد رویشی گندم با استفاده از کوادرات 25/0 متر مربعی به‌صورت کف‌بر از مزارع جمع‌آوری شده و وزن خشک آن‌ها توزین گردید. در این پژوهش تصاویر ماهواره‌ای سنتینل-2 مربوط به نزدیک‌ترین زمان نمونه‌برداری برابر با 31 فروردین ماه جهت محاسبه شاخص‌های گیاهی NDVI، SAVI، DVI و RVI مورد استفاده قرار گرفت. در ادامه ارتباط رگرسیونی بین مقادیر زیست‌توده اندازه‌گیری شده و مقادیر شاخص‌های گیاهی بررسی و تحلیل گردید. یافته‌ها: براساس نتایج مقایسه شاخص‌های گیاهی مورد بررسی، شاخص RVI به‌عنوان شاخص گیاهی برتر شناخته شد. این شاخص دارای بالاترین میزان ضریب تبیین (885/0) و ضریب همبستگی (941/0) و کم‌ترین مقادیر RMSE (21/32) و ضریب تغییرات (1/5) نسبت به سایر شاخص‌های دیگر بود. بنابراین از شاخص RVI جهت برقراری رابطه رگرسیونی با میزان زیست‌توده اندازه‌گیری شده گندم استفاده شد. برقراری ارتباط رگرسیونی بین زیست‌توده اندازه‌گیری و زیست‌توده تخمین زده شده، نشان‌دهنده کارایی بالای تصاویر ماهواره‌ای مورد استفاده و شاخص‌های دورسنجی در برآورد زیست‌توده گیاهی می‌باشد. نقشه RVI در اراضی کشاورزی مورد مطالعه، کم‌ترین میزان این شاخص را در غرب و شمال‌غربی شهرستان برابر با 44/0 نشان داد. شوری زیاد خاک و بالا بودن سطح ایستابی آب در این مناطق می‌تواند دلیلی بر پوشش گیاهی کم‌تر در این اراضی و در نتیجه مقدار پایین شاخص RVI در این نقاط باشد. این نقشه مقادیر بالاتر این شاخص (46/27) را در مناطق مرکزی، شرق و جنوب شرقی شهرستان نشان داد. مقادیر بالای این شاخص گویای پوشش گیاهی متراکم در این مناطق می‌باشد که می‌توان ناشی از مقادیر بالای درصد کربن و ماده آلی خاک، وفور و توزیع مناسب بارش، مدیریت مطلوب مزرعه، شوری پایین‌تر خاک، تغذیه مناسب خاک و سایر عوامل دیگر برشمرد. نتیجه‌گیری: در مجموع می‌توان نتیجه گرفت که میزان شاخص‌ گیاهی RVI بالاتر و پیرو آن تولید زیست‌توده بیش‌تر می‌تواند نشان‌دهنده وضعیت مطلوب سلامت و رشد محصول گندم در مزارع شهرستان بندر ترکمن باشد.

کلمات کلیدی