این پژوهش با رویکرد «تحلیل محتوای ترکیبی» (کیفی و کمّی) به شناسایی، طبقه‌بندی و ارزیابی مؤلفه‌های مؤثر بر آغاز جنگ ایران و عراق پرداخته و دیدگاه‌های پژوهشگران ایرانی، عراقی و غربی، شامل مقامات سیاسی، فرماندهان نظامی و محققان دانشگاهی را مقایسه کرده است. یافته‌ها نشان می‌دهد که جنگ نتیجه برهم‌کنش ۱۸ مؤلفه چندسطحی شامل عوامل سرزمینی، ژئوپلیتیکی، ایدئولوژیک، امنیتی، روانی و بین‌المللی بوده است.تحلیل تطبیقی بیانگر تفاوت اولویت‌هاست؛ ایرانی‌ها بیشترین تأکید را بر «کسب رهبری عراق بر منطقه و جهان عرب» و «تقابل ایران و آمریکا» دارند، عراقی‌ها بر «ضعف ساختاری ایران» و «امکان سقوط یا تضعیف نظام انقلابی»، و غربی‌ها بر «تهدید بقای صدام و حزب بعث» و «تقابل ایدئولوژیک نظام‌ها» تمرکز کرده‌اند. با این حال، عواملی چون «رهبری منطقه و جهان عرب»، «تنگنای ژئوپلیتیکی عراق»، «تهدید بقای صدام و حزب بعث» و «تقابل ایدئولوژیک نظام‌های سیاسی» در هر سه گروه بیشترین ضریب تأثیر را داشته‌اند. نتایج نشان می‌دهد جنگ ایران و عراق حاصل تعامل پیچیده محاسبات فردی رهبران، تضادهای ایدئولوژیک، رقابت‌های ژئوپلیتیکی و ملاحظات قدرت‌های بین‌المللی بوده و بر ضرورت دیپلماسی پیشگیرانه و مدیریت فعال تنش‌ها برای جلوگیری از منازعات مشابه تأکید دارد.

کلمات کلیدی