دودمان غوری (۵۴۳–۶۱۲ق) در فاصلۀ زمانی نزدیک به نیم‌قرن توانست بخشی از سرزمین‌های شرقی جهان اسلام را تحت سلطه خود درآورد. این سلسله که در ابتدا تحت نفوذ غزنویان و سپس سلجوقیان قرار داشت، با ایجاد پیوندهای سیاسی و اداری، تأثیرات قابل‌توجهی از ساختار دیوانی و سبک‌های هنری و معماری آنان پذیرفت. روابط میان غوریان و سلجوقیان، چه در دورۀ وابستگی و چه در زمان استقلال غوریان، به‌ویژه در عرصه‌های مذهبی و معماری، همواره فعال و اثرگذار بود. چشت شریف، از توابع هرات و خاستگاه طریقت صوفیانه چشتیه، نمونه‌ای بارز از این تأثیرگذاری دوسویه است. در این منطقه دو بنای آجری نیمه‌ویران در مجموعه مزارات چشتیه قرار دارد که با وجود هویت نامشخص، واجد ویژگی‌های مهمی از سنت معماری سلجوقی هستند. این پژوهش با هدف شناسایی ساختار و ویژگی‌های این دو بنا و تحلیل جایگاه آن‌ها در تداوم معماری اسلامی در شرق ایران انجام شده است. روش تحقیق، توصیفی-تحلیلی با رویکرد تاریخی و مبتنی بر مطالعات کتابخانه‌ای و اسنادی است. یافته‌ها نشان می‌دهد که این بناها نه‌تنها بازتاب‌دهنده تداوم عناصر فرمی و سازه‌ای معماری سلجوقی در دورۀ غوری‌ هستند، بلکه جلوه‌ای از تبادل فرهنگی میان ایران و افغانستان در سده‌های میانی اسلام محسوب می‌شوند. جایگاه مذهبی چشت شریف نیز بر اهمیت این آثار در پیوند میان معماری و تصوف می‌افزاید.

کلمات کلیدی