در دهه‌های اخیر، تجارت برق به یکی از اجزای کلیدی بازار جهانی انرژی تبدیل شده است. ایران با ظرفیت بالای تولید برق و موقعیت ژئوپلیتیکی مهم در خاورمیانه، پتانسیل تبدیل شدن به بازیگری محوری در شبکه تبادلات برق منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای را دارد. این مقاله مدلی ریاضی برای بهینه‌سازی تبادلات برق ایران ارائه می‌دهد که موازنه میان صادرات مستقیم برق و صادرات غیرمستقیم از طریق کالاهای برق‌بر مانند فولاد و سیمان را تحلیل می‌کند. مدل ارائه‌شده با استفاده از داده‌های سال 2023 و در نرم افزار GAMS پیاده شده است. این مدل تقاضا و عرضه برق و تأثیر تبدیل برق به کالاهای جایگزین را در نظر گرفته و متغیرهای کلیدی مانند ظرفیت تولید، واردات و صادرات را به‌گونه‌ای مدلسازی کرده است که به سیاست‌گذاران در تصمیم‌گیری‌های استراتژیک کمک کند. نتایج نشان می‌دهد، افزایش منطقی ظرفیت تولید برق (۱۰ تا ۱۵ درصد) سودآوری و رقابت‌پذیری تجارت برق ایران را بهبود می‌بخشد، اما افزایش بیش از این حد ممکن است بازده سرمایه را کاهش دهد. فولاد به‌عنوان کالایی با پتانسیل بالای صادرات و سیمان به‌عنوان گزینه‌ای سودآور در کوتاه‌مدت شناسایی شده‌اند. همچنین، تقویت چانه‌زنی سیاسی و تجاری به تنهایی نمی‌تواند سودآوری تجارت برق را افزایش دهد و نیاز به اصلاح ساختار عرضه و بهینه‌سازی ترکیب صادرات دارد.

کلمات کلیدی