ریگ شتران به‌عنوان یکی از پهنه‌های ماسه‌ای وسیع در ایران، تحت تأثیر مجموعه‌ای از فرایندهای طبیعی و اقلیمی، دستخوش تغییرات ژئومورفولوژیکی شده است. به‌منظور شناسایی و پایش تغییرات مکانی تپه‌های ماسه‌ای، از تصاویر ماهواره‌ای لندست با قدرت تفکیک مکانی بین 15 تا 30 متر استفاده شد تا پوشش سطح زمین با دقت مناسبی مورد ارزیابی قرار گیرد.فرایند طبقه‌بندی اراضی ماسه‌زار با بهره‌گیری از الگوریتم‌های یادگیری و الگوریتم جنگل تصادفی (Random Forest)، در بستر سامانه‌ی Google Earth Engine صورت پذیرفت. تصاویر ماهواره‌ای مربوط به سنجنده‌های TM، +ETM و OLI طی بازه‌ای 30 ساله با مقاطع 10 ساله (از سال 1994 تا 2024) به‌کار گرفته شدند تا روند تغییرات مکانی تپه‌های ماسه‌ای و مرزهای ریگ شتران در شمال‌غرب ژئوپارک طبس تحلیل گردد.نتایج حاصل از تحلیل‌های مکانی نشان داد که در طول سه دهه‌ی گذشته، عمدتاً تغییرات موقتی در مرزهای این پهنه ماسه‌ای رخ داده که بیشتر ناشی از نوسانات اقلیمی بوده است. با این حال، به دلیل محصور بودن منطقه از سمت جنوب و شرق توسط ارتفاعات، از سمت غرب توسط دق، و نیز وجود جهت غالب باد از شمال به جنوب، امکان گسترش پایدار یا جابه‌جایی دائمی مرزهای ریگ شتران بسیار محدود است. با این وجود، در داخل این پهنه، جابه‌جایی‌های محدودی در موقعیت تپه‌های ماسه‌ای مشاهده می‌شود که بیانگر پویایی موضعی درون منطقه است. تحلیل روند زمانی مساحت تجمعی تپه‌های ماسه‌ای نشان داد که این مقدار در دوره‌ی 1994–2004 حدود ۲۳۰۰ کیلومتر مربع بوده است. در بازه‌ی 2004–2014 افزایش اندکی به میزان ۷۰ کیلومتر مربع رخ داده و مساحت به حدود ۲۳۷۰ کیلومتر مربع رسیده است. با این حال، در دهه‌ی پایانی (2014–2024) کاهش حدود ۶۰ کیلومتر مربعی مشاهده می‌شود و مساحت به ۲۳۱۰ کیلومتر مربع کاهش یافته است. این نوسانات اندک نشان‌دهنده‌ی پویایی محدود و نسبتاً پایدار تپه‌های ماسه‌ای در منطقه طی سه دهه‌ی گذشته است.

کلمات کلیدی