زمینه و هدف: طرحواره‌های ذهنی نقش مهمی در ادراک و پردازش اطلاعات و نحوه استنباط هر فرد از آن اطلاعات دارند. طرحواره‌های ناسازگار اولیه جفری یانگ به الگوهای مخرب فکری، احساسی و رفتاری اشاره دارد که در اثر عدم ارضای نیازهای اساسی در کودکی، به وجود می‌آید. پژوهش‌های بسیاری بر نقش طرحواره‌ها در وقوع بزهکاری و بزه‌دیدگی تأکید دارند. در این پژوهش، شخصیت‌های فیلم «پیر پسر» بر مبنای طرحواره‌های ناسازگار اولیه ارزیابی می‌شود. روش: این مطالعه از روش تحلیل محتوای کیفی استقرایی بهره برده و بدین ترتیب، ابتدا بدون هیچ پیش‌فرض نظری، داده‌های فیلم تحلیل شده و متعاقب آن، مبانی نظری پژوهش شکل گرفته است. یافته‌ها و نتایج: یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که طرحواره محرومیت هیجانی و طرحواره استحقاق/ بزرگ‌منشی در کنار اختلال شخصیت ضداجتماعی خودشیفته در «غلام باستانی» موجب توجیه ذهنی نقض هنجارهای اجتماعی توسط وی می‌شود و بدین ترتیب، غلام ارتکاب رفتارهای انحرافی را به عنوان راهبرد اصلی مواجه با مشکلات طبیعی قلمداد می‌کند. از منظر نظریه طرحواره اجتماعی جرم، شخصیت غلام هر سه طرحواره خصومت، حال‌گرایی و تعهد پایین به هنجارهای متعارف را دارا می‌باشد. علاوه بر این، هر چهار رکن نظریه شخصیت جنایی، یعنی خودبینی، بی‌ثباتی، پرخاشگری و بی‌تفاوتی عاطفی، در شخصیت غلام وجود دارد. همچنین، طرحواره‌های رهاشدگی/بی‌ثباتی، محرومیت هیجانی، نقص/شرم و انزوای اجتماعی/بیگانگی در شخصیت علی، او را به آماج مناسب برای بزه‌دیدگی تبدیل می‌کند. رعنا با طرحواره تأییدجویی/ به‌رسمیت‌شناخته‌شدن و اختلال شخصیت نمایشی، به دنبال آن است تا در مرکز توجهات قرار گیرد و این امر باعث حضور وی در موقعیت‌هایی می‌شود که فرصت ارتکاب جرم علیه او را فراهم می‌کند. رضا نیز گرفتار طرحواره‌های وابستگی و خودتحول‌نیافته است که مانع از استقلال شخصیتی او می‌شود.

کلمات کلیدی