بزهکاری کارمندان بانکی‌ معمولاً‌ با انگیزه مالی از قبیل‌ پولشویی،‌ اختلاس،‌ سرقت از بانک،‌ جعل اسناد و... ارتکاب می­یابد، که آثار مخربی بر نظام­بانکی به جای می­گذارد. پرونده­های قضایی در افغانستان نیز نشان می­دهد که کارمندان بانک­ها مرتکب جرایم مختلفی به میزان صدها میلیون دلار آمریکایی شده­اند. این نرخ بالای از بزهکاری،‌ نظام­بانکی افغانستان را در معرض تهدید جدی قرار داده است. بنابراین تحلیل و بررسی پیشگیری وضعی بزهکاری کارمندان بانکی بر اساس تکنیک­های چهارگانه رونالد کلارک (افزایش تلاش، افرایش خطر برای ارتکاب جرم،‌‌ کاهش منافع جرم و حذف معاذیر) در نظام بانکی افغانستان از اهمیت فراوانی برخوردار است. تکنیک افزایش تلاش و زحمت برای ارتکاب جرم: کلارک پنج راهکار را زیر مجموعه این تکنیک قرار داده است،‌ که دو راهکار آن (سخت کردن آماج جرم و کنترل ابزارهای تسهیل­کننده­ جرم) در پیشگیری از بزهکاری کارمندان بانکی افغانستان کاربرد دارد. به طور نمونه نظام­بانکی افغانستان در زمینه دشوار نمودن آماج بزهکاری کارمندان، آنها را مکلف به گرازش­دهی به مافوق و نیز ثبت دارایی­هایشان در ریاست ثبت دارایی اداره امور نموده است. اما در زمینه کنترل ابزارهای تسهیل­کننده­ بزهکاری کارمندان،‌ تلاش مؤثری انجام نداده است. مثلاً به وضعیت مالی و افزایش حقوق کارمندان‌ که نقش مؤثر در پیشگیری از بزهکاری آنان دارد،‌ توجه جدی نکرده است. تکنیک افزایش خطرات جرم: کلارک این تکنیک را شامل راهکاری نظارتی از قبیل نظارت رسمی،‌ طبیعی و... می­داند. قانونگذار افغانستان هنگام وضع قوانین بانکی، همه راهکارهای این تکنیک را جهت پیشگیری از بزهکاری کارمندان بانکی مدنظر قرار داده است. مثلاً در گام نخست بانک ها را علی­رغم تفتیش از سوی بانک مرکزی،‌ مکلف به ایجاد واحد بررسی داخلی، نظارت کارمندان و... نموده است. سپس به اقدامات پیشگیرانه مؤثری از قبیل اتخاذ رویکردهای کوتاه مدت از قبیل تشکیل اتاق مانتورینگ،‌ تغییر رمزهای شبکه و... نیز تأکید ویژه نموده است که اعمال کاربست این تکنیک­ تا حدی زیادی توانسته از بزهکاری کارمندان بانک پیشگیری نماید. تکنیک کاهش منافع و عواید حاصله از جرم: کلارک چهار راهکار را زیر مجموعه این تکنیک قرار داده است،‌ که ب با توجه به قوانین بانکی افغانستان دو راهکار آن (حذف آماج جرم و محروم نمون از منافع) ­در پیشگیری از بزهکاری افغانستان کاربرد دارد. به طور نمونه به منظور پیشگیری از بزهکاری کارمندان بانکی، خویشاوندگماری در بانک­های افغانستان منع شده است. یعنی از این طریق کارمندان از منافع شان محروم شده و میزان بزهکاری آنان را کاهش می­باید. تکنیک چهارم؛‌ حذف معاذیر است‌ که کلارک در این تکنیک بیشتر به آموزش و توانمندسازی کارمندان اشاره نموده است. در نظام افغانستان نیز به آموزش و توانمندسازی کارمندان بانکی تأکیده شده است. اما مسئله مهمی که در این تکنیک قابل بررسی است اینکه نظام­بانکی افغانستان باید مثل نظام­بانکی سایر کشورها کدهای رفتاری برای کارمندان تدوین نموده تا از این طریق نرخ بزهکاری آنان­را کاهش دهد.

کلمات کلیدی