چکیده پژوهش حاضر با استفاده از روش پیمایشی و به دو شیوه عینی و ذهنی به بررسی میزان درک کاربران از واژگان محیط رابط نرم‌افزارهای کتابخانه‌ای سیمرغ و پارس آذرخش می‌پردازد. هدف پژوهش بررسی میزان قابلیت درک واژگان محیط‌ رابط نرم‌افزارهای رایانه‌ای سیمرغ و پارس‌آذرخش در کتابخانه‌های دانشگاهی ایران بود. جامعه پژوهش متشکل از دانشجویان کارشناسی و کارشناسی ارشد دانشگاه‌های فردوسی مشهد و شیراز بودند. اطلاعات لازم از طریق پرسشنامه و از یک نمونه 380 نفری جمع‌آوری شد که 275 نفر (4/72%) از آن‌ها به پرسشنامه پاسخ دادند. در بخش دیگری از این پژوهش و برای کسب اطلاعات کیفی و عمیق از طریق مصاحبه با 30 نفر، از روش نمونه‌گیری غیر احتمالاتی (غیرتصادفی) و از نوع نمونه با جایگزینی تصادفی استفاده شد. نتایج نشان داد که میزان درک کلی پاسخگویان از واژگان محیط رابط نرم‌افزار سیمرغ در روش عینی 1/35% و در نرم‌افزار پارس آذرخش 9/33% و در روش ذهنی در هر دو نرم‌افزار نمره 74/2 از طیف 5 ارزشی لیکرت بود. تفاوت معناداری بین میانگین‌ نمرات میزان درک دانشجویان مقاطع تحصیلی مختلف از واژگان محیط رابط نرم‌افزار سیمرغ و پارس آذرخش در محاسبه به دو شیوه (عینی و ذهنی) وجود نداشت. میزان قابلیت درک واژگان به کار رفته در محیط رابط نرم‌افزار سیمرغ (در شیوه عینی) تفاوت معناداری با همین میزان در نرم‌افزار پارس آذرخش نداشت. اما بین میزان قابلیت درک واژگان به کار رفته در محیط رابط نرم‌افزار سیمرغ (شیوه ذهنی) با همین میزان در نرم‌افزار پارس آذرخش تفاوت معناداری وجود داشت. در نرم‌افزار سیمرغ (هر دو شیوه) و شیوه عینی نرم‌افزار پارس‌آذرخش تفاوت معناداری بین میزان قابلیت درک واژگان صفحه نخست و سایر صفحات (به نفع سایر صفحات) دیده شد، اما این تفاوت در شیوه ذهنی نرم‌افزار پارس آذرخش معنادار نبود. میانگین میزان درک و قابلیت پیش‌بینی کارکردهای مورد نظر طراح از نظر کاربران نرم‌افزار سیمرغ نمره 92/2 و از نظر کاربران نرم‌افزار پارس آذرخش 3 از 5 بود. نظام دستوری زبان محیط رابط نرم‌افزار سیمرغ و پارس آذرخش در سطح 01/0 بیش از حد متوسط (نمره 3 یا 50%) در قابلیت درک واژگان آن محیط مؤثر بود. کاربران نرم‌افزار سیمرغ و پارس آذرخش درک عبارت‌های کوتاه را ساده‌تر می‌دانستند. بررسی تأثیر تجربه کاربران در کار با نرم‌افزار سیمرغ و پارس آذرخش بر میزان درک آن‌ها از واژگان محیط رابط این نرم‌افزار به دو شیوه (عینی و ذهنی) هیچ گونه تفاوت معناداری را بین پاسخ‌های درست حاصل از نمرات دانشجویان سال‌های مختلف تحصیلی نشان نداد. تأثیر حوزه تحصیلی دانشجویان بر درک واژگان محیط رابط نرم‌افزار سیمرغ و پارس آذرخش بررسی شد و نتایج (شیوه عینی) تفاوت معناداری را بین میانگین‌های حاصل از نمرات پاسخگویان سه حوزه علوم انسانی، علوم پایه و مهندسی دانشگاه فردوسی نشان ‌داد ولی در شیوه ذهنی این تفاوت معنادار نبود. در دانشگاه شیراز نتایج حاصل از این دو شیوه عکس نتایج حاصل از دانشگاه فردوسی را نشان داد. یافته‌های حاصل از مصاحبه در باره «واژگان برجسته» در هر صفحه نشان ‌داد که در برخی از صفحه‌ها یک واژه متمایز از نظر کاربران وجود داشت که آن واژه نام همان صفحه بود ولی در بعضی دیگر چنین واژه‌ای وجود نداشت. یافته‌ها هم‌چنین ‌نشان داد میزان صحت پیش‌بینی کارکردهای صفحات مختلف فهرست رایانه‌ای سیمرغ از سوی پاسخگویان از صفحه‌ای به صفحه دیگر متفاوت بود و در این زمینه هیچ ترتیب یا قاعده‌ای را نمی‌توان برای آن منظور کرد. بیش‌ترین میزان درک درست پاسخگویان مربوط به «عنوان» با 3/93% افراد و کم‌ترین میزان درک یا درک نادرست آن‌ها در بین واژگان این فهرست مربوط به عبارت «سیستم اطلاعاتی» و آن نیز با 3/93% افراد بود. از بین 28 پاسخگو، 16 نفر (57%) از درک واژگان محیط رابط راضی، 7 نفر (25%) تا حدودی راضی، و 5 نفر (18%) ناراضی بوده‌اند. 25% از پاسخگویان استفاده از واژگان عام و مصطلح، 8/20% استفاده از واژگان ساده و قابل فهم و 5/12% استفاده از توضیح را برای بازیابی اطلاعات به شکل عینی‌تر، بامفهوم‌تر و ساده‌تر مهم می‌دانستند. آشنایی پیشین کاربران با واژه‌ها و عبارت‌های به کار رفته بیش‌ترین تأثیر را بر درک واژگان محیط‌ رابط داشت.

کلمات کلیدی