به‌منظور مقایسه و بررسی کارایی شن، خاک (آهکی و غیر‌آهکی) و ماده‌آلی (پوسته‌برنج و کمپوست برگ) در حذف یا کاهش فلزات سنگین مس، نیکل، روی و کروم از فاضلاب‌های صنعتی و بررسی اجمالی اثر متقابل آن‌ها، آزمایشی در گلخانه و در قالب طرح کاملاً تصادفی با چهار تیمار و چهار تکرار انجام گرفت. تیمارها در این آزمایش عبارت بودند از خاک آهکی-پوسته‌برنج، خاک آهکی-کمپوست برگ، خاک غیر‌آهکی-پوسته‌برنج و خاک غیر‌آهکی-کمپوست برگ. برای آماده‌سازی تیمارها، لوله های پلی وینیل کلراید به ارتفاع 5/66 و قطر 10 سانتی‌متر انتخاب و با توجه به تیمارهای آزمایشی، به ترتیب از پایین به بالا به‌وسیله ریگ درشت، شن، خاک، ماده‌آلی و ریگ ریز پر شدند. سپس به مجموعه مذکور، فاضلاب صنعتی حاصل از کارخانه آبکاری به تعداد نه مرتبه (9 pore volumes)اضافه گشت. به این صورت که بعد از هر بار افزودن فاضلاب و خشک شدن کامل سطح فیلترها، فاضلاب مرحله بعد ریخته ‌شد. سپس در انتهای آزمایش، مقاطعی از هرکدام از جاذب‌ها تهیه و بعد از هوا خشک شدن جهت اندازه‌گیری غلظت کل فلزات‌سنگین و بررسی کارایی آن‌ها به آزمایشگاه منتقل گشت. نتایج این مطالعه نشان داد که قرارگرفتن خاک آهکی و غیرآهکی در زیر هر یک از موادآلی به‌کار رفته در این مطالعه، بر توانایی آن‌ها در جذب فلزات‌سنگین اثرگذار بوده و یافته‌های حاصله متفاوت بود. همچنین مشخص شد که ظرفیت پایین تبادل کاتیونی خاک نسبت به موادآلی همواره باعث کاهش قدرت جذب توسط آن نمی‌گردد. آنالیز موادآلی به‌کار رفته نیز مشخص کرد که پوسته‌برنج برای عنصر کروم و کمپوست برگ برای عناصر روی و نیکل جاذب مناسب‌تری به نظر می‌رسند. علاوه بر این شن مورد استفاده در این ازمایش نیز، توانایی جذب مناسبی را برای فلزات‌سنگین موجود در فاضلاب‌ از خود نشان داد. درنهایت می‌توان گفت که کاربرد جاذب‌های مورد مطالعه برای حذف فلزات‌سنگین موجود در فاضلاب‌ها مؤثر بود.

کلمات کلیدی