مشهد در قرون سیزدهم و چهاردهم قمری(قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم میلادی) مقصد مهاجران زیادی از مناطق مختلف ایران و سرزمین های همجوار ایران همچون آسیای مرکزی،افغانستان،شبه قاره هند و قفقاز بود.این گروه ها که به انگیزه های مختلفی وارد این شهر شده بودند،به اشکال گوناگون بر وضعیت سیاسی،اجتماعی،اقتصادی وفرهنگی آن تأثیرگذار شدند.بسیاری از آنها نیز با گذشت چند نسل عملا به شهروندان اصلی مشهد تبدیل گردیدند وبازماندگان آنها با شهرت های اولیه خود(بخارایی،هروی،بادکوبه ای و...)تا عصر حاضر به زندگی در این شهر ادامه دادند.از این بین،قفقازی‌ها گروهی مهم از مهاجران را تشکیل می دادند.قفقازی ها که در دوره قاجار و با انگیزه هایی چون زیارت، تجارت و تحصیل به مشهد ‌آمده بودند،در عرصه های مختلف منشأ اثر شدند؛گاه در توسعه زیرساخت های فرهنگی و اقتصادی شهر فعال بودند وگاه در بروز تحولات اجتماعی وسیاسی آنجا دخالت داشتند.گروهی از این مهاجران قفقازی طلاب علو م دینی بودند که در مدارس اطراف حرم رضوی مشغول به تحصیل بودند و بیش از بقیه در صحنه تحولات حضور داشتند.این گروه در دو دهه پایانی حکومت قاجار از مهم ترین گروه‌های فعال در شهر بودند.مقاله حاضر به بررسی صحنه های مهم نقش آفرینی طلاب قفقازی و جایگاه آنها در صحنه تحولات این شهر می پردازد.رویدادهایی مانند بلوای نان در سال 1321 قمری/ 1903م، انقلاب مشروطیت ایران و استبداد صغیر از مهم ترین این صحنه ها بودند.

کلمات کلیدی