به‌منظور بررسی اثر گیاهان پوششی و ریزوباکترهای محرک رشد گیاه بر خصوصیات کمی و کیفی کنجد ( Sesamum indicum L.)، آزمایشی در سال زراعی 89-1388 در دانشگاه فردوسی مشهد به‌صورت کرت‌های خرد شده در قالب طرح پایۀ بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. گیاهان پوششی (کشت و عدم کشت خلر و شبدر ایرانی) در کرت‌های اصلی و 4 نوع کود بیولوژیک مختلف (شامل: نیتروکسین (دارای باکتری‌های Azotobacter sp.، Azospirillum sp.)، بیوفسفر (دارای باکتری‌های Bacillus sp. و Pseudomonas sp.)، بیوسولفور (Thiobacillus ssp.) و شاهد) در کرت‌های فرعی قرار گرفتند. نتایج آزمایش نشان داد که اثر گیاهان پوششی بر تعداد و وزن دانه در بوته، عملکرد بیولوژیک و عملکرد دانه معنی‌دار بود، به‌طوری که باعث افزایش 9 درصدی عملکرد دانه شد. به‌طور کلی کودهای بیولوژیک در اکثر صفات مورد مطالعه در مقایسه با شاهد برتری داشتند. تیمارهای نیتروکسین، بیوفسفر و بیوسولفور به‌ترتیب باعث افزایش 44، 28 و 26 درصدی عملکرد بیولوژیک نسبت به شاهد شدند. اثرات متقابل گیاهان پوششی و کودهای بیولوژیک بر تمامی صفات مورد مطالعه معنی‌دار بود. بیشترین درصد روغن و پروتئین دانه به‌ترتیب در تیمارهای گیاه پوششی به‌علاوۀ بیوسولفور (4/42%) و گیاه پوششی به‌علاوۀ بیوفسفر (5/22%) حاصل شد. به‌طور کلی یافته‌های این پژوهش نشان داد که با استفاده از گیاهان پوششی و کودهای بیولوژیک به‌عنوان جایگزینی بوم‌سازگار برای کودهای شیمیایی در کنار دست یافتن به مزایای ناشی از گیاهان پوششی، می‌توان یک نظام زراعی متکی بر نهاده‌های طبیعی طراحی کرده و اقدام به تولید سالم کنجد نمود.

کلمات کلیدی