تنوع ژنتیکی اساس اصلاح نباتات است که از تکامل طبیعی ناشی شده است و از اجزای مهم پایداری نظامهای بیولوژیکی می باشد. ارزیابی تنوع ژنتیکی در گیاهان زراعی برای برنامه های اصلاح نباتات وحفاظت از ذخایر توارثی کاربرد حیاتی دارد. یکی از روشهای بررسی تنوع در ارقام و گونه‌های مختلف گیاهی، انجام مطالعات سیتوژنتیکی وکاریوتایپی است. بدین منظور، تعداد 19 اکوتیپ سیر بومی ایران، جمع‌آوری گردیدند. پس از آماده‌سازی ریشه ها، رنگ‌آمیزی و بررسی میکروسکوپی، در اغلب موارد تعداد پنج سلول متافازی انتخاب و با استفاده از نرم‌افزار Karyotype Analysis 1.5 طول بازوهای کوتاه و بلند کروموزوم و طول کل کروموزومها اندازه گیری شد. سایر شاخص‌ها در نرم‌افزار Excel محاسبه گردید. مشخص شد، عدد پایه کروموزومی در اکوتیپ بجنورد x=7، (2n=2x=14) و در سایر اکوتیپها x=8، (2n=2x=16) است. داده‌ها در نرم افزار آماریJMP8 در قالب طرح کاملا تصادفی نامتعادل تجزیه و تحلیل شدند که اختلاف معنی‌داری را در سطح معنی‌داری یک درصد بین طول بازوی کوتاه، طول بازوی بلند و طول کل کروموزوم نشان دادند. مقایسه میانگین به روش توکی بین اکوتیپ‌ها انجام شد و به منظور دسته‌بندی اکوتیپ‌ها، براساس کلیه شاخص‌های کاریوتایپی و براساس شاخص‌های ژنومی، تجزیه کلاستر به روش ward صورت پذیرفت که اکوتیپ‌ها را به دو گروه متقارن و نامتقارن تقسیم نمود. مشخص گردید کمترین فاصله اقلیدسی را دو اکوتیپ سمنان و طبس دارند و کوچکترین کروموزوم‌ها مربوط به اکوتیپ یزد و بزرگترین کروموزوم‌ها مربوط به اکوتیپ علی آباد است، متقارن‌ترین کاریوتایپ مربوط به اکوتیپ یزد و نامتقارن‌ترین کاریوتایپ اکوتیپ خواف می باشد.

کلمات کلیدی