مسألة اصلی مقاله، مشخص کردن رویکردهای روشنفکران عصر مشروطه در مواجهه با داستان¬ها و روایت¬های ملی است. جامعة آماری ما محدود به نویسندگانی می¬شود که آثارشان را در دورة مشروطه تألیف کرده¬اند. از این روی، شخصیت¬هایی مثل عارف و عشقی و بهار (شاعران) و نیز کسانی مثل تقی¬زاده (که آثار باستان¬گرای خویش را در دورة رضاخان تألیف کرده¬است) از دایرة بررسی ما بیرون می¬روند. دیگر روشنفکران عصر مشروطه مثل میرزا حبیب اصفهانی و زین¬العابدین مراغه¬ای نیز، گر چه در آثارشان اشارات کوتاهی به روایت¬های و داستان¬های ملی داشته¬اند، اما چندان و چنان نیست که بتوان آن¬ها را دارای رویکرد مستقلی به شمار آورد. در مجموع، چهار رویکرد در این تحقیق شناسایی شدند: رویکرد عرب¬ستیزانه و دساتیری که نمایندةکامل آن میرزا آقاخان کرمانی است، رویکرد ابزارگرایانه و دساتیری که نمایندة آن آخوندزاده است، رویکرد دین¬مدارانه به نمایندگی طالبوف، رویکرد تحقیر¬آمیز به نمایندگی میرزا ملکم خان.

کلمات کلیدی