امر به معروف و نهی از منکر دو فرع مهم از فروعات و واجبات دین اسلام است که در آیات و روایات قرین هم ذکر شده اند. در منابع اصیل روایی شیعه بابی مستقل به این عنوان اختصاص یافته است. در روایات و به تبع در کتب فقهی مراتب امر و نهی (نه نفس معروف و منکر) مطرح شده است و عبور از یک مرتبه به مرتبه دیگر در صورت حصول مطلوب جایز نیست، اما در زمینه ی وجود مرتبه و اولویت میان مصادیق معروف و منکر تاکنون پژوهشی انجام نشده است. تفاوت مرتبه میان افراد معروف و منکر از آیات قرآن به روشنی استفاده می شود. در متون فقهی یکی از نشانه های اولویت یک معروف عدم رضایت شارع به ترک آن ذکر شده است که مصادیق آن در روایات ارکان اسلام (نماز، زکات، روزه، حج و ولایت) و نیز امور حسبیه چون اصل حکومت اسلامی، حفظ نظام اسلامی، دفاع از میهن، حفظ جوانان از گمراهی و انحراف، جلوگیری از تبلیغات سوء دشمنان برشمرده شده است. در زمینه ی نشانه ی شدت فساد منکر علاوه بر مطالبه ی شارع به ترک یک منکر حتی از سوی غیر مکلفین به کبیره بودن منکر که دارای دهها مصداق در آیات و روایت است و نیز مستثنیات تقیه چون فساد در دین و قتل می توان اشاره کرد. همچنین گاهی معروف و منکر به جهت صدورشان از جایگاه خاص و ویژه یک فاعل، اولویت در امر و نهی پیدا می کنند. و در پایان نیز اثبات می شود که امر به معروف اهم و نهی از منکری که دارای فساد بیشتر است از منظر فقهی مقدم و دارای اولویت است.

کلمات کلیدی