دستور نقش­ گرای نظام­ مند هلیدی دستوری است که در قالب زبان­ شناسی نقش­ گرا تدوین شده است. حوزة سبک­ شناسی متون ادبی از حوزه­ هایی است که این دستور می­ تواند در آن اعمال شود. این پژوهش با هدف تحلیل سبک­ شناسی واژگانی به بررسی افعال در داستان هفت­ خوان رستم شاهنامه می­ پردازد. نتایج حاکی از آن است که بر اساس فرایندهای مادی، رابطه­ ای، ذهنی، رفتاری، بیانی و وجودی مطرح در فرانقش تجربی زبان، ویژگی سبکی این داستان، مادی ­بودن فرایندهای افعال موجود در آن است. در سطح اول در هر خوان و در سطح دوم، در همة هفت­ خوان فرایند مادی در مقایسه با سایر فرایندهای یادشده بیشترین کاربرد را داشته است و بر اساس نتایج آزمون آماری کای­ اسکوئر، میان فراوانی این فرایندها و فراوانی سایر فرایندهایی که در رتبة دوم بسامد قرار داشتند، تفاوت معنادار وجود دارد. فراوانی زیاد فرایند مادی در هفت­ خوان رستم مناسبت آن را با بافت حماسی شاهنامه منعکس می­ سازد که خود از دلایل کاربرد زیاد فرایند مادی در این داستان است؛ دلیل دیگر، توصیفاتی است که فردوسی از لحظه به لحظة وقایع هر خوان ارائه داده است که به دلیل ماهیت این صحنه­ ها، از افعال مادی و ملموس بهره گرفته شده که دارای فرایند مادی هستند. فردوسی حالات و ویژگی­ های شرکت­ کنندگان در هر خوان را با فرایند مادی توصیف کرده است تا خواننده بتواند درکی ملموس و عینی از داستان داشته باشد. این مورد نیز دلیلی بر وجود بسامد زیاد فرایند مادی در این داستان است. به طور کلی، بسامد بالای فرایند مادی در هفت­ خوان رستم موجب می­شود که خواننده درکی عینی و ملموس از وقایع هر خوان داشته باشد و یک یک وقایع هر خوان همچون صحنه­ ای نمایشی در برابر دیدگان وی به تصویر درآید.

کلمات کلیدی