یکی از حوزه‌های وسیع و پرکاربرد زبان شناسی که در حوزه تحلیل گفتمان قرار دارد، کنش گفتاری است که در فهم متقابل منظور گوینده و شنونده دارای اهمیت است. تقسیم‌بندی متفاوتی از کنش گفتاری وجود دارد که یکی از این تقسیم‌بندی‌ها توسط سرل (1999) انجام گرفته است. او کنش‌های گفتاری را به پنج دسته اظهاری، ترغیبی، عاطفی، تعهدی و اعلامی تقسیم کرد که دعا و نفرین یکی از مباحث مورد توجه کنش گفتار عاطفی است که در زبان فارسی و گویش‌های مربوط به آن کمتر مورد توجه قرار گرفته است. با دعا و نفرین کردن، فرد احساس درونی خود را نسبت به طرف مقابل بیان می‌کند. بنابراین درخواست از خداوند اگر طلب خیر باشد دعا، و اگر طلب شر باشد نفرین است. هدف از پژوهش حاضر بررسی این کنش گفتاری در گویش کرمانجی خراسان است و بدین منظور نگارندگان پس از جمع‌آوری داده‌های مورد نظر از 44 گویشور کرمانجی که در رده سنی 10-80 سال قرار داشتند، دسته‌بندی متفاوتی از کنش گفتار عاطفی دعا و نفرین در این گویش ارائه دادند که عبارتند از: 1- دعا و نفرین‌هایی که ریشه در فرهنگ، سنت و دین دارند؛ 2- آن دسته که به مرور زمان و باتوجه به موقعیت ایجاد شده‌اند که خود به دو دسته کنش‌های زبانی که توسط کودکان و نوجوانان بیان می‌شوند و کنش‌هایی که میان گویشوران کرمانجی، فارسی زبانان و انگلیسی زبانان مشترک هستند، تقسیم شده‌اند. نتایج حاصل از پژوهش نشان می‌دهد که اغلب دعا و نفرین‌های گروه1، توسط افراد کهنسال فاقد تحصیلات مورد استفاده قرار می‌گیرند و با مرور زمان بدون هیچ گونه تغییری به لحاظ زبانی، دستوری و معنایی به نسل بعد منتقل شده‌اند، لذا بررسی کنش‌های گروه 2 حاکی از آن است که کودکان و نوجوانان برخلاف کسب دانش و تحصیلات، همچنان از دعاها و نفرین‌های یزرگسالان استفاده می‌کنند که این برخلاف زبان فارسی معیار است.

کلمات کلیدی