دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی غیردولتی - غیرانتفاعی یکی از بزرگترین زیرنظام-های آموزش عالی ایران هستند که با هدف انجام بخشی از مأموریت آموزش عالی ایران در سال 1364 با مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی تأسیس شدند. هم اکنون در ایران حدود 370 دانشگاه و مؤسسه آموزش عالی غیردولتی- غیر انتفاعی (که از این پس در این مقاله مؤسسات نامیده می شوند) شامل32 دانشگاه و 338 مؤسسه با مجوز وزارت عتف در حوزه آموزش عالی فعالیت می کنند. هدف و مأموریت این مؤسسات طبق مصوبه 41 شورای عالی انقلاب فرهنگی عبارت است از: الف‌- ارتقای سطح‌ دانش‌ و فرهنگ‌ جامعه‌ ب‌-تامین‌ نیروی‌ انسانی‌ متخصص‌ مورد نیاز کشور ج‌-گسترش‌ آموزش‌ عالی‌ در کشور به‌ نحوی‌ که‌ بتواند پاسخگوی‌ عطش‌ جامعه‌ برای‌ کسب‌ علم‌ باشد. د- کمک‌ به‌ بسیج‌ و استفاده‌ از همه‌ مدرسان‌ و استادان‌ جامعه‌ در امر آموزش‌ عالی‌ ه- ایجاد زمینه‌ مناسب‌ برای‌ فعالیت‌ همه‌ جانبه‌ مردم‌ در امر گسترش‌ و اعتلای‌ دانش‌ و پژوهش‌ کشور. با عنایت به ماهیت متفاوت این مؤسسات به لحاظ مأموریت، ساختار، ضوابط و مقررات، نحوه تأسیس، نحوه تأمین منابع مالی، تجهیزات و منابع انسانی و وجود مسایل و مشکلات خاص در این مؤسسات، هدف این پژوهش بررسی و تحلیل تجارب حدود 27 نفر از کارشناسان نظارت و ارزیابی در دانشگاه فردوسی مشهد به عنوان دانشگاه مادر و متولی نظارت و ارزیابی آموزش عالی استان، که حداقل ده سال در زمینه نظارت و ارزیابی به ویژه در این مؤسسات تجربه دارند، می باشد. تعداد 5 نفر از این کارشناسان شاغل در دبیرخانه هیأت نظارت و ارزیابی خراسان رضوی و 22 نفر دیگر از ابتدای تأسیس هیأت استانی (از سال 1386) تاکنون با هیأت نظارت همکاری داشته و حداقل هفت دوره آموزشی و توانمند سازی را در زمینه نظارت و ارزیابی گذرانیده اند. در این پژوهش از تحلیل اسناد و گزارش های مستند و مکتوب حدود 300 مورد بازدید توسط گروه های منتخب هیأت نظارت، ارزیابی و تضمین کیفیت استان خراسان رضوی در طی یازده دوره بازدید سالیانه و مصوبات کارگروه های تخصصی و هیأت استانی، مصاحبه با کارشناسان یاد شده و سایر گزارش ها استفاده شده است. عمده ترین مسایل و مشکلات این مؤسسات در چهار قلمرو 1.مأموریت 2. ساختار، تشکیلات، ضوابط و مقررات 3. کیفیت منابع انسانی، فضای کالبدی و تجهیزات 4. کیفیت آموزش، شناسایی شده است. نمونه ای از این مسایل عبارتند از: مبهم بودن و عدول از مأموریت و توجه نکردن به آن، وجود قوانین و ضوابط گوناگون و بعضاً متفاوت برای فعالیت و ارزیابی، عدم تناسب ساختار و ضوابط این مؤسسات با سایر ضوابط آموزش عالی که در عمل بایستی موجب تسهیل و تصمیم گیری شود ولی برعکس باعث سردرگمی و تفاوت محسوس این مؤسسات با سایر زیرنظام ها و بروز اعتراضات و شکایات متعدد شده است، پایین بودن شاخص عضو هیأت علمی به دانشجو و کیفیت توانمندی آنان به ویژه برای تدریس در مقطع کارشناسی ارشد، مشکلات جذب عضو هیأت علمی، موازی بودن بسیاری از رشته ها در مؤسسات و حتی مؤسسات مجاور با هم و با سایر زیرنظام ها، کاهش ورودی دانشجو در مقاطع کاردانی و کارشناسی و انجام اقدامات خاص مؤسسات در این خصوص که مستقیماً بر افت کیفیت اثر می گذارد، عدم رعایت ضوابط تأسیس رشته ها در مقاطع مختلف، ساختار هیأت مؤسسی بودن و تنش ها و مداخلات فراوان بین اعضای هیأت مؤسس و اخلال در امور اجرایی و آموزشی مؤسسات.

کلمات کلیدی