گاما آمینو بوتیریک اسید یک اسید آمینه 4 کربنه و غیرپروتئینی است که جزء اصلی منبع آمینواسیدهای آزاد در اکثر پروکاریوتها و یوکاریوت ها میباشد. گابا یکی از مهمترین نوروترانسمیترهای مهاری در سیستم عصبی مرکزی مهره داران است. درمان بیخوابی، افسردگی، صرع، پارکینسون، شیزوفرنی و آلزایمر، کاهش فشارخون، تحریک ترشح انسولین از پانکراس با اثر پیشگیری از دیابت از جمله عملکردهای فیزیولوژیکی گابا است. ارتباط بین دریافت گابا و بهبودی این اختلالات، باعث افزایش تقاضا برای استفاده از گابا شده است. از آنجا که این اسیدآمینه به مقدار کم در بدن انسان تولید می شود، اهمیت وجود آن در رژیم غذایی به شدت مورد توجه محققان قرار گرفته است. گابا به دو روش سنتز شیمیایی و بیوسنتز تولید میشود. افزودن گابای سنتتیک حاصل از روشهای شیمیایی به مواد غذایی، ناسالم و غیرطبیعی است و بنابراین باید از مسیر بیوسنتزی گابا برای فراسودمندی غذا بهره برد. علاوه بر این، تولید زیستی گابا دارای مزایایی چون: واکنش ساده، بازده کاتالیتیکی بالا، سازگاری با محیط زیست، انجام واکنش در دماهای پایین و کاهش مصرف انرژی است. طبق آمارهای اعلام شده توسط FAO ، در سراسر جهان حدود 3۰ درصد از محصولات کشاورزی تبدیل به ضایعات میشود و ارزش این حجم از ضایعات، تا رقم ۵ میلیارد دلار در سال برآورد میشود . ایران به عنوان یکی از کشورهای مطرح در زمینه ضایعات کشاورزی شناخته شده و رتبه بالایی نسبت به دیگر کشورهای همردیف به خود اختصاص داده است. ضایعات خرما، انجیر، گندم، برنج، سبوس گندم، سبوس جو ، گوجه فرنگی و حبوبات نظیر بقایای دانه های نخود سبز، لوبیا، ذرت و .... می توانند منابع خوبی برای تولید گابا باشد. در میان محصولات کشاورزی گندم از نظر میزان ضایعات در اولویت نخست جای دارد. به طور کلی، سویه میکروبی مناسب در ضایعات کشاورزی چون گندم و برنج که حاوی 4 درصد ساکارز، 1 درصد عصاره مخمر و 7 درصد مونو سدیم گلوتامات کشت داده می شود تا فرایند تخمیر انجام گردد و گابا تولید شود. نتیجه گیری: ضایعات محصولات کشاورزی از دیدگاه امنیت غذایی، اقتصادی و سیاسی قابل عنایت و تأمل بوده و باید در قالب یک برنامه جامع راهبردی و فرابخشی نسبت به پیاده سازی ساختارهای لازم در جهت کاهش ضایعات اقدام نمود . بنابراین، افزایش تقاضا برای این اسید آمینه و لزوم کاهش قیمت تولید آن، تولید گابا از ضایعات کشاورزی را مورد توجه قرار داده است.

کلمات کلیدی