در پژوهش حاضر ترکیب‌های فیتوشیمیایی و فعالیت آنتی‌اکسیدانی هفت گونه پونه‌سا شامل Nepeta teucriifolia subsp. teucriifolia، Nepeta assurgens، Nepeta glomerulosa، Nepeta cataria، Nepeta binaloudensis، N. racemosa var. crassifolia و Nepeta kotschyi کشت شده در زمین بررسی شد. این پژوهش در باغ پژوهشی گروه علوم باغبانی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با 3 تکرار صورت گرفت. محتوای ایریدوئید کل، فلاونوئید، فنول‌ کل و فعالیت آنتی‌اکسیدانی با استفاده از روش اسپکتروفتومتری اندازه‌گیری شد. تجزیه اسانس با استفاده از دستگاه GC/MS انجام شد. نتیجه‌ها نشان داد در بین گونه‌‌های بررسی شده، میزان فنول کل از دامنه 47/186 تا 25/464 (میلی‌گرم گالیک‌اسید در 100 گرم وزن خشک) متغیر بود. گونه N. teucriifolia subsp. teucriifolia با مقدار 20/142 و گونه N. glomerulosa با مقدار 08/43 (میلی‌گرم معادل کوئرستین در 100 گرم وزن خشک گیاه) به‌ترتیب بیشترین و کمترین محتوای ترکیب‌های فلاونوئیدی را داشتند. فعالیت آنتی‌اکسیدانی در گونه‌های بررسی شده از دامنه 117 تا 33/287 (میکروگرم در میلی‌گرم وزن خشک) در روش DPPH و 67/66 تا 09/81 (میلی‌مول آهن) در روش FRAP به‌دست آمد. بیشترین و کمترین درصد اسانس (74/0 و 06/0 درصد حجمی- وزنی) به‌ترتیب از گونه‌های N. assurgens و N. teucriifolia subsp. teucriifolia به‌دست آمد. براساس نتیجه‌های به‌دست آمده از این پژوهش و براساس ترکیب‌های اصلی شناسایی شده در اسانس، گونه‌های مورد بررسی در سه گروه: گونه‌های دارای ترکیب‌های غالب هومولن و کاریوفیلن (N. teucriifolia subsp. Teucriifolia، N. glomerulosa)، گونه‌های دارای ترکیب غالب، 8،1- سینئول و ایزومرهای نپتالاکتون (N. assurgens، N.binaloudensis Jamzad) و گروه آخر شامل N. kotschyi، N. cataria، N. racemosa var.crassifolia، دارای ترکیب اصلی نپتالاکتون، تقسیم‌بندی شد.

کلمات کلیدی