ضر‌ب‌المثل‌ها عبارات زبانی کوتاه به نظم یا نثر هستند که با ساختاری روان نشا‌ن‌دهندة بخشی از فرهنگ و تفکرات مردم جامعه‌ای‌اند که آنان را به‌کار می‌برند. از این رو، معمولاً نسل به نسل منتقل می‌شوند و با مداقه و موشکافی می‌توان به ریشه‌های تاریخی و فرهنگی مستتر در آنان دست یافت. با این توضیح ضرب‌المثل‌ها را می‌توان زباهنگ (زبان + فرهنگ) درنظر گرفت که نشان‌دهندة نوع نگرش، فرهنگ و تفکرات ارزشی مردم هر جامعه هستند. یکی از مواردی که در ضرب‌المثل‌های زبان فارسی مشهود است، تفکر مثبت‌نگری است که می‌توان آن را نوعی زباهنگ درنظر گرفت. در پژوهش حاضر نگارندگان با استفاده از بخش‌های هشتگانۀ الگوی SPEAKING هایمز (1967) به واکاوی زباهنگ مثبت‌نگری ضرب‌المثل‌های زبان فارسی پرداخته‌اند. بدین‌منظور تعداد 99621 ضر‌ب‌المثل زبان فارسی که نشان‌دهندة فرهنگ و تفکرات اقوام ایرانی و جامعۀ فارسی‌زبان‌اند، موشکافی شدند. از این تعداد، به‌منظور بررسی تفکر مثبت‌نگری، 777 ضرب‌المثل که بار عاطفی مثبت داشتند، یادداشت و به‌منزلۀ داده‌های پژوهش درنظر گرفته شدند. این مثل‌ها به‌صورت کیفی و توصیفیدر پرتو الگوی هایمز تحلیل شدند تا مشخص شود که زباهنگ مذکور در ضرب‌المثل‌های زبان فارسی به چه صورتی نمود پیدا کرده است و اهداف پربسامد آن، چه مواردی را دربر می‌گیرد. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد اهداف پربسامد استفاده از زباهنگ مثبت‌نگری به موارد پند و نصیحت (30درصد)، دعوت به شادی و نشاط (3 درصد)، اغراق و بزرگنمایی (5درصد(، تشویق به اتحاد و همکاری (4 درصد)، دعا در حق مخاطب (2درصد)، پایبندی به عقاید مذهبی (27درصد)، ترغیب به صبر در کارها (8 درصد)، و شکرگزاری (2درصد) اختصاص یافته است که در بافت‌های رسمی و غیررسمی با لحن‌های متفاوتی مانند لحن نصیحت‌آمیز (45درصد)، تعریفی (8 درصد)، امیدوارانه (36درصد)، طنزآمیز (8درصد) و دعایی (4درصد) به‌کار رفته‌اند. از آن جایی که بالاترین بسامد از نظر هدف در زباهنگ مثبت‌نگری متعلق به پند و نصیحت دادن به طرف مقابل است و لحن نصیحت‌آمیز نیز بیشترین مورد کاربرد لحن را به خود اختصاص داده است، به‌نظر می‌رسد با توجه به فرهنگ قوی و غیرمستقیم‌گویی ایرانیان، آنان به‌صورت ضمنی نظرات خود را در قالب پند و نصیحت به دیگران منتقل می‌سازند.

کلمات کلیدی