امروزه مصرف پوشاک، دچار تغییرات بسیار گسترده‌ای شده و در ورای رفع نیازهای ضروری، به عرصه‌ای برای بازتعریف هویت افراد، بدل گردیده‌است‌. هدف این پژوهش، تبیین جامعه‌شناختی مصرف نمایشی پوشاک در شهر بیرجند بوده و سعی شده تا دلایل این مصارف، شناخته شود. روش تحقیق از نوع ترکیبی، راهبرد اکتشافی متوالی و مدل تدوین ابزار بوده است؛ به این معنا که در ابتدا موضوع تحقیق با روش کیفی، موردمطالعه قرارگرفته و نتایج حاصل از آن، مبنایی را برای شناسایی متغیرها و تدوین ابزار پیمایش، فراهم ساخته است. ازآنجاکه ارائه پاسخ به سؤال اصلی، درگرو کشف معانی و ادراکات ذهنی کنش گران بوده است، ازلحاظ روش‌شناختی، رویکرد مناسب در مرحله اول، رویکرد کیفی بوده است. لذا داده‌ها با تکنیک مصاحبه عمیق و نیمه ساخت‌یافته، از 31 نفر از ساکنان شهر بیرجند که تجربه مصرف نمایشی پوشاک را داشته‌اند، گردآوری‌شده است. برای تحلیل متن مصاحبه‌ها، از روش تحلیل نظریه زمینه‌ای استفاده‌شده است. در مرحله دوم، برای افزایش قدرت تعمیم‌پذیری نتایج، از یافته‌های کیفی برای انجام پیمایش کمی استفاده‌شده است. تکنیک به‌کاررفته، پرسشنامه بسته پاسخ، بر اساس طیف پنج‌درجه‌ای لیکرت بوده است. ازاین‌رو، 383 نفر از ساکنان این شهر، با فرمول کوکران و روش نمونه‌گیری خوشه‌ای چندمرحله‌ای، انتخاب‌شده‌اند؛ بدین ترتیب که این شهر به سه منطقه برخوردار، نیمه برخوردار و کم برخوردار تقسیم‌شده و در هر منطقه، سه محله انتخاب گردیده است. سپس در محلات موردنظر، چند بلوک و از میان آن‌ها، چندین خانوار به‌طور تصادفی سیستماتیک، به‌عنوان «خوشه» انتخاب‌شده‌اند و داده‌ها از اعضای آن‌ها که در گروه سنی 55-15 سال قرار داشته‌اند، دریافت شده است. اعتبار صوری ابزار از راه قضاوت داوران، شاخص وزنی متغیرها، با آزمون تحلیل عاملی و پایایی آن، با آزمون آلفای کرونباخ محاسبه گردیده است. نتایج این تحقیق نشان ‌‌داد که میل به همنوایی، میل به تمایزطلبی، میل به جلوه‌گری، فرصت‌های خودنمایی، محدودیت‌های اجتماعی و عادات مصرفی، بر مصرف نمایشی پوشاک، تأثیر معناداری داشته‌اند‌. البته دسترسی به منابع، تأثیر معناداری بر متغیر فوق، نداشته است. ‌علاوه بر این، ازنظر میزان مصرف نمایشی پوشاک، بین زنان و مردان، تفاوت معناداری مشاهده نشده است. یافته‌های این تحقیق، با بخشی از مباحث نظری که از سوی متفکران و نظریه‌پردازانی چون مید، گافمن، وبلن، بوردیو و بودریار، درباره مصارف نمایشی و کارکرد هویت بخشی آن‌ها ارائه‌شده است، در جامعه موردمطالعه، همسویی دارد.

کلمات کلیدی