هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی بازه زمانی عقب نشینی آب از پهنه های سیلابی مربوط به سیلاب سال 1398 استان گلستان با استفاده از تصاویر سنتینل و همچنین مدلسازی پاسخ مناطق مستعد به سیلاب به تغییرات دبی رودخانه در بخشی از گرگانرود با استفاده از مدل هیدرولیکی HEC-RAS می باشد. با استفاده از تصاویر Sentinel-1 در بازه های قبل، حین و بعد از سیلاب، تغییر جریانات سطحی و روند آب گرفتگی بررسی شده است. در مرحله بعد به کمک داده هایی نظیر ضریب مانینگ و مقادیر دبی پیک سیلاب برای دوره های بازگشت 25، 50 و 100 ساله از نرم افزار HEC-RAS استفاده شد. مقایسه تصاویر سه ماه بعد از وقوع سیلاب با تصاویر یک ماه بعد از وقوع نشان می دهد که کانال ها و مجاری، مزارع و دشت های سیلابی واقع در نواحی مرکزی دشت گرگان بین یک تا سه ماه بعد از اتمام سیل همچنان تحت آب گرفتگی قرار داشتند. ویژگی های ژئومورفولوژیکی حوضه گرگان‌رود، شیب زمین و کاربری اراضی مهم ترین عوامل موثر بر وسعت پهنه های سیل گرفته و بازه ی زمانی عقب نشینی سیلاب می باشند. رواناب‌های تولید شده در امتداد مناطقی با شیب زیاد به سمت مراکز جمعیتی هدایت شده، سپس به دلیل کم شیب بودن زمین به سمت شمال آق قلا پخش شده‌اند. بطوریکه این محدوده ها را به کانون بحرانی پهنه های سیل گیر تبدیل کرده اند. نتایج مدل نیز در تطابق با یافته های حاصل از پردازش تصویر، نشان داد که سرعت جریان در دشت های سیلابی سمت راست که میزان شیب آن ها از دشت های سیلابی سمت چپ بیشتر بوده، افزایش داشته است. خارج شدن سیلاب از بستر رودخانه و پیشروی این حجم از آب به سمت شمال آق قلا، باعث آب گرفتگی پهنه ی وسیعی از زمین ها شده است که عامل موثر در این زمینه شیب بیشتر زمین های اطراف به سمت شهر آق قلا بوده است. همچنین در دوره های بازگشت 25 و 50 ساله، اگر بستر کانال رودخانه به طور مرتب لایروبی شود و رسوبات از کف آن حذف شوند، حجم سیلاب از بستر اصلی رودخانه تجاوز نمی کند، و فقط در دوره بازگشت 100 سال و بالاتر از آن شاهد آب گرفتگی محدوده های خارج از بستر رودخانه خواهیم بود. به کارگیری دو تکنیک سنجش از دور و مدلسازی هیدرولیکی می تواند برای انجام اقدامات مدیریتی در راستای کاهش شدت سیل گرفتگی و پیامدهای ناشی از آن راه گشا باشد.

کلمات کلیدی