هدف از این پژوهش بررسی فعالیت‌های گردوخاک‌ فصلی و شبیه سازی عددی پدیده‌های گردوخاک‌ فرین در شمال شرق ایران است. برای این منظور داده‌های گردوخاک‌ پایگاه MERRA-2 و داده‌های عمق نوری هواویز الگوریتم ترکیبی DB و DT سنجنده MODIS طی دوره آماری 2018-2004 مورد بررسی قرار گرفتند. برای شبیه‌سازی عددی نمونه‌های منتخب گردوخاک نیز از مدل WRF-CHEM استفاده شد. نتایج نشان داد که بیشینه فعالیت‌ گردوخاک‌ طی دوره 15 ساله به ترتیب در فصول بهار و تابستان به وقوع می پیوندد. بررسی فصلی مقادیر AOD و غلظت گردوخاک‌ نشان داد که بیابان‌های آرال قوم، قزل‌قوم ، قره‌قوم و قره بغاز به عنوان چشمه‌های اصلی گردوخاک‌ فرامرزی و سرخس به عنوان چشمه داخلی در شمال شرق هستند. چهار طرحواره گردوخاک مدل WRF-Chem آزمایش شد. نتایج نشان از کارایی بالای طرح‌واره GOCART در مدلسازی گردوخاک در شمال‌شرق ایران دارد. یافته های تحقیق نشان داد که مدل قابلیت آشکارسازی تیپ‌های مختلف گردوخاک با منشا و ساختارهای مختلف درهر دو دوره سرد و گرم سال را دارد. نتایج نشان داد که سه رخداد از رخدادهای مورد مطالعه در نتیجه گذر یک موج راسبی برون حاره و عمیق شدن ناوه موج بر روی محدوده ترکمنستان بوقوع پیوسته‌اند. در مقابل، رخداد مربوط به فصل تابستان، نتیجه استقرار یک الگوی گردش تابستانه است که با استقرار همزمان یک گردش واچرخندی در محدوده جنوبی ترکمنستان و بخش‌های شمال-شمال شرقی ایران و گردش چرخندی در محدوده دشت سیستان و بخش‌های جنوب شرقی کشور بوقوع پیوسته است.

کلمات کلیدی