نهاد آموزش و پرورش نقش بسزایی در معرفی مؤلفه‌های فرهنگی دارد و کتاب‌های درسی در آگاهی‌بخشی نسبت به شخصیت‌ها و مشاهیر حائز اهمیت هستند. در پژوهش حاضر، میزان هیجان نخبه‌بینی دانش‌آموزان دورۀ متوسطۀ دوم و میزان رضایتمندی آنان از چگونگی پرداختن به مشاهیر و نخبگان در کتاب‌های فارسی، مورد بررسی قرار گرفته است. این هیجان به میزان برانگیخته شدن هیجانات هنگام دیدن یا شنیدن در مورد نخبگان در فرد ایجاد می‌شود، اشاره دارد و در دو سطح انفرادی و اجتماعی دارای ابعاد همگرایی و واگرایی مثبت/منفی است. از آن‌جایی‌که مشاهیر، شاعران و نویسندگان از عناصر تشکیل دهندۀ هویت ایرانیان و زبان فارسی هستند، نگارنده در پژوهش حاضر آنان را به عنوان شخصیت‌هایی نخبه درنظر گرفته و با استفاده از پرسشنامۀ هیجان‌ نخبه‌بینی (پیش‌قدم و همکاران، 2021)، به بررسی هیجان نخبه‌بینی 917 دانش‌آموز دختر و پسر (میانگین سنی 16.51 سال) دورۀ متوسطۀ دوم (پایه‌های دهم، یازدهم و دوازدهم) در رشته‌های ادبیات و علوم انسانی، علوم تجربی و ریاضی و فیزیک پرداخته است. نتایج آزمون تی نشان داد که هیجان نخبه‌بینی دختران در سطوح انفرادی و اجتماعی بالاتر از پسران است و آنان تمایل بیشتری به نخبگان به ویژه مشاهیر خانم نشان دادند. آزمون تحلیل واریانس یکطرفه و مقایسۀ زوجی میان مقاطع تحصیلی نشان داد که میزان هیجان‌ نخبه‌بینی دانش‌آموزان پایۀ دهم از دو پایۀ دیگر بیشتر است و دانش‌آموزان رشتۀ ریاضی و فیزیک هیجان نخبه‌بینی کمتری نسبت به دو رشتۀ دیگر دارند که نشان‌دهندۀ ماهیت رشتۀ تحصیلی آنان است. بررسی کیفی کتاب‌های فارسی این دوره نشان می‌دهد که میزان توجه به نخبگان در حد ارائۀ اثری کوتاه از شاعران است که این امر با نیازهای نخبه‌بینی دانش‌آموزان همراستا نمی‌باشد و 76% از دانش‌آموزان معتقدند توجهی به نخبگان در کتاب‌های فارسی نشده است که این امر لزوم بازنگری کتاب‌ها را بر مبنای نیازهای هیجان نخبه‌بینی دانش‌آموزان و زباهیجان‌های فرهنگی روشن می‌سازد.

کلمات کلیدی