سابقه و هدف: کیفیت بذر در چغندرقند مهمترین عامل تعیین‏کننده عملکرد ریشه است. بذرهایی که دارای درصد جوانه‏زنی کمتر و جوانه‏زنی آن‏ها کند و غیریکنواخت باشد، بوته‏های حاصل از آن‏ها نیز رشد اولیه کندتری خواهند داشت. نتایج تحقیقات مختلف حاکی از آن است که زمان برداشت یکی از عوامل مهم تاثیر گذار بر کیفیت بذر چغندرقند می‏باشد. در برداشت زود هنگام چغندرقند، جوانه‏زنی و بنیه بذر پایین می‏باشد و برداشت دیر هنگام نیز به افزایش تلفات ناشی از ریزش بذر منجر می‏شود. با این وجود در هر تعداد مشخص روز بعد از اولین گل، ارقام ممکن است از نظر درصد جوانه‏زنی به طور قابل‏ملاحظه‏ای متفاوت باشند. همانند سایر گیاهان زراعی، تعیین زمان برداشت برای حصول بذرهایی با کیفیت بالا در چغندرقند الزامی است. بنابراین این تحقیق به منظور مطالعه تغییرات کیفیت بذر در طول نمو و رسیدگی بذر در پایه‏های مادری چغندرقند و تعیین مرحله‌ای از نمو که در آن، بذر دارای حداکثر کیفیت است، صورت گرفت. مواد و روش‏ها: این تحقیق در سال 1392 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی اردبیل (آلاروق) و در قالب طرح بلوک‏های کامل تصادفی با12 تکرار اجرا گردید. تیمارهای آزمایش شامل پنج پایه مادری دیپلوئید نر عقیم سینگل کراس شامل 436×7112، SB36×7112، 231×261، SB37×28874 و 419×SB36 بودند. هر کرت آزمایشی شامل هشت خط کاشت به طول شش متر با فاصله 60 سانتی‌متر بود. به‏طوری‏که دو ردیف کناری به‏عنوان والد پدری (اوتایپ) و شش ردیف وسطی به والدین نرعقیم اختصاص یافته بود. برای ارزیابی تغییرات کیفیت بذر در چغندرقند در مرحله گل‏دهی 5 بوته از هر کرت علامت‌دار شدند و از 50 درصد گل‏دهی تا پایان دوره رشد، از بذرهای در حال رشد با فواصل زمانی 7-5 روز برداشت شدند. بعد از برداشت بذر و محاسبه وزن تر، وزن خشک میوه‏ها، آزمون‏های جوانه‏زنی، تسریع پیری و هدایت الکتریکی انجام گرفت یافته‏ها: ‏نتایج نشان داد که در بین پایه‏‏های مادری مختلف از نظر حداکثر وزن خشک بذر تفاوت وجود داشت و درجه روز رشد لازم برای رسیدن به حداکثر وزن خشک بعد از 50 درصد گل‏دهی، در پایه‏‏های مادری 7112×SB36 ، SB37×28874، 7112×436، 419×SB36 و 261×231 به ترتیب معادل 5/507، 3/563، 3/459، 7/499 و 7/492 درجه روز رشد بود. در این زمان‏ها رطوبت بذر به ترتیب 3/52، 8/40، 6/52، 4/44 و 5/42 درصد بود. رسیدگی کیفی در پایه‏های مادری SB37×28874 و 261×231 قبل از رسیدگی فیزیولوژیکی اتفاق افتاد ولی در پایه‏‏های مادری 7112×SB36 ، 7112×436 و 419×SB36 بعد از رسیدگی فیزیولوژیکی به حداکثر کیفیت (حداکثر جوانه‏زنی) رسیدند. نتیجه‏گیری: برای رسیدن به کیفیت بالا در بذر چغندرقند، باید عملیات برداشت پس از 580-480 درجه روز رشد بعد از 50 درصد گل‏دهی انجام شود که در این زمان رطوبت بذر بین 52-40 درصد و رنگ قشر خارجی میوه قرمز است.

کلمات کلیدی