در بستر حیات اجتماعی ایران نهادهایی هستند که اقدامات اجتماعی حائز اهمیتی داشتند. از مهمترین این نهادها آستانقدسرضوی است. اگر اهداف سیاستگذاری اجتماعی را حفاظت از شهروندان در برابر مخاطرهها، کاهش نابرابریها، ارتقای برابری فرصتها، بهبود رفاه انسانی و ایجاد عدالت اجتماعی بدانیم، اهداف این نهاد با توجه به گستره فعالیتهای اجتماعی خویش در این راستا بوده است. بر این مبنا به این پرسش پاسخ میدهیم که در دوره پهلوی اقدامات اجتماعی آستان با چه تحولاتی مواجه بوده و نایبالتولیهها، سیاستهای حکومت و مصارف موقوفات چه نقشی را ایفا کردهاند. بدینمنظور از رویکرد نهادگرایی تاریخی و روش توصیفی- تحلیلی بر اساس شواهد تاریخی استفاده میشود. نتایج حاکی از آن است دو بعد ساختاری و عاملیتی بر اقدامات اجتماعی این نهاد موثر بوده است. از یک سو تاثیر جهتبخش سیاستهای کلان حکومتی را شاهدیم و از سوی دیگر، در هر دوره که متولی از میان چهرههای برجسته انتخاب شده و دارای استقلال رای بوده، بیشتر به اجرای سیاستهای اجتماعی در راستای اهداف وقفی این نهاد عمل کرده است. اما هرگاه شخصی وابسته برای این نهاد انتخاب شده با بکار بستن سیاستهای غلط که بعضاً در تقابل با اهداف وقفی آستان قرار داشته به کارکردهای اصلی آن ضربه زده و تنشهایی را در جامعه ایجاد کرده است. همچنین یافته ما بیانگر همگرایی بین میزان و مصارف موقوفات از یکسو و اقدامات آستان در مجموع هستیم. اما در مقایسه تاثیر سیاستهای دولت بر اقدامات آموزشی و درمانی بیشتر بوده است.

کلمات کلیدی