پژوهش حاضر با هدف واکاوی تجربۀ زیستۀ دختران مذهبی از جشن تکلیف و چگونگی بازخوانی این تجربه توسط آنان پس از فاصله گرفتن از جشن، انجام شده است. با توجه به خلأ پژوهشی موجود در این حوزه، تفسیر تجربۀ زیستۀ دختران از این آیین گذار، حائز اهمیت است. دراین‌راستا، این پژوهش با رویکرد کیفی و به‌کارگیری روش پدیدارشناسی و با استفاده از نمونه‌گیری هدفمند با ۱۸ نفر از دختران خانواده‌های مذهبی که تجربۀ برگزاری جشن را داشته و پس از جشن به‌شکل جدی، تحت کنترل برای انجام واجبات دینی قرار گرفته‌اند، مصاحبۀ عمیق انجام‌ شده و داده‌های به‌دست‌آمده با استفاده از روش هفت‌مرحله‌ای کلایزی تحلیل شده است. یافته‌های پژوهش مرحلۀ پساگذار در آیین گذار را نشان می‌دهد و دربردارندۀ دو مقولۀ اساسی، ازجمله هویت مشروعیت‌بخش و هویت مقاومت است. هویت مشروعیت‌بخش که از مسیرهایی چون خلق تغییر، اجتماعی کردن و ساخت هویت اسلامی، پرورش هویت فرمان‌بردار، قواعد منضبطانه، و کنترل اجتماعی ایجاد شده و در برابر آن، هویت مقاومت بروز و ظهور یافته است. نتایج به‌دست‌آمده در قسمت پساگذار نشان می‌دهد، ایجاد هویت مشروعیت‌بخش با سازوکار‌های مختلف خود، پس از جشن تکلیف، از‌یک‌سو با تبدیل کردن دختران به سوژه‌های بهنجار، مطیع، و فرمان‌بردار و از‌سوی‌دیگر، با سیطرۀ هویت اسلامی و ارائۀ آن، در پی ایجاد هویت مشروعیت‌بخش و استیلای آن در جامعه بوده است که سرانجام، خود را با مقاومت دختران و پس زدن موارد تأکیدشده‌ای همچون حجاب چادر، نشان داده است.

کلمات کلیدی