در بسیاری از آیات قرآن مانند بقره/221، احزاب/73، فتح/6، حج/ 31، یوسف/106 و...، واژۀ «مشرک» آمده است. تقریباً همۀ مفسران این واژه را به معنای شریک‌بودن با حق‌تعالی و کسی که به خداوند شرک می­ورزد، تعبیر کرده­ و از آن معنایی منفی ارائه داده­اند. در تفاسیر عرفانی قرآن کریم مانند تفسیر القرآن العظیم تستری، لطایف الاشارات قشیری و کشف الاسرار میبدی نیز این واژه با معنایی منفی ارائه شده است. اگرچه تفسیر حقائق القرآن، اثرِ ناتمامِ عین­القضات همدانی به دست ما نرسیده است، اما آثار دیگر او یعنی تمهیدات و نامه­ها سرشار از تأویلات عرفانی آیات و احادیث هستند. او در این دو اثر به آیۀ 106 سورة یوسف یعنی «وَمَا یُؤْمِنُ أَکْثَرُهُمْ بِاللَّهِ إِلَّا وَهُمْ مُشْرِکُونَ» اشاره کرده و تأویلی عارفانه از واژۀ «مشرک» با بار معنایی کاملاً مثبت ارائه کرده است. این جستار برآن است تا با بررسی تأویل عارفانۀ این آیه در آثار عین‌القضات همدانی، دیدگاه بدیع او را دربارۀ «شرک» و پیوند آن را با «کفر» و «فقر» تحلیل و بررسی کند.

کلمات کلیدی