زمینه و هدف: تعاونی روستایی به‌عنوان یکی از بازوهای اقتصادی، نقش مهمی در ایجاد تعادل و پایداری سکونتگاه‌ها به‌ویژه در مناطق مرزی را دارد. با توجه به این مسئله مهم، تحقیق حاضر به بررسی تأثیر شرکت‌های تعاونی مرزنشینان دهستان دولتخانه در توسعه اقتصادی و اجتماعی روستاییان پرداخته است. روش: روش تحقیق بکار رفته از نظر هدف کاربردی و از نظر اجرا توصیفی و تحلیلی است. همچنین جامعه آماری 10 روستای مرزی با فاصله 50 کیلومتری از مرز ترکمنستان انتخاب‌شده است که درمجموع تعداد 77 نفر از سرپرستان خانوار به‌عنوان نمونه به‌صورت تصادفی موردمطالعه قرار گرفتند. یافته‌ها: یافته‌ها نشان می‌دهد که تعاونی‌های مرزی تأثیر مثبتی برافزایش درآمد (با ضریب 0.4)، ایجاد فرصت‌های شغلی (0.3) و تنوع‌بخشی به درآمد (0.25) داشته‌اند، اما اشتغال‌زایی مستقیم با میانگین ۲ کمترین تأثیر را نشان داده است. در بعد اجتماعی، این تعاونی‌ها موجب تقویت سرمایه اجتماعی (2.7) و جلوگیری از مهاجرت (2.2) شده‌اند، اما مشکلاتی مانند قاچاق (2.1) و عدم دسترسی کافی به خدمات رفاهی همچنان وجود دارد.. همچنین، نتایج مدل کوپراس نشان داد که روستاهای امام قلی (رتبه 1) و شیخ کانلو (رتبه 2) بیشترین بهره‌مندی را از تعاونی‌های مرزی داشته‌اند. نتایج: تعاونی‌های مرزی نقش مؤثری در افزایش درآمد، کاهش فقر و بهبود سرمایه اجتماعی داشته‌اند، اما تأثیر آن‌ها بسته به زیرساخت‌ها، حمایت‌های دولتی و مشارکت مردم متغیر است. توسعه اشتغال پایدار، حمایت مالی و بهبود خدمات رفاهی از راهکارهای اساسی برای افزایش اثربخشی این تعاونی‌ها محسوب می‌شود.

کلمات کلیدی